Pelin Ünker
Depremden etkilenen vilayetlerin Afet Risk Azaltma Planı raporları yıllar öncesinden hazırdı. Felaket “geliyorum” dedi. AFAD’a ilişkin raporlarda kontrolsüz kaçak binaların yanı Dizi Bayındırlık affı da tehdit ögesi olarak sayılıyor.
6 Şubat’ta meydana gelen zelzeleler Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Kilis, Osmaniye, Gaziantep, Diyarbakır, Malatya, Şanlıurfa ve Adana’da Aka yıkıma yol açtı.
Binlerce kişinin öldüğü vilayetlerin hepsinin de Vilayet Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) raporları 2019-2021 yılları ortasında hazırlanmıştı. Bu raporlar felaketin gerçekleşeceğini yıllar öncesinden haber veriyordu.
İçişleri Bakanlığı’na bağlı Afet ve Acil durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafından hazırlanan birinci İRAP raporu Kahramanmaraş’a aitti. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) çerçevesinde 2020 tarihli raporda kentte 7,5 büyüklüğünde bir zelzele olacağı öngörülmüştü. Raporda üç Yıl Evvel yapılan tespitler 6 Şubat’ta büsbütün gerçekleşti.
Hatay: Ruhsatsız yapılar var, ulaşım master planı yok
Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki sarsıntılarda, resmi bilgilere nazaran en az 38 bin 44 şahıs hayatını yitirdi.
En Çok can kaybı Hatay’da oldu. Hatay’ın İRAP raporu 2021’de tamamlanmıştı. Raporda, 130 yıldır Aka bir zelzelenin olmadığı bölgenin yıkıcı zelzele tehlikesi altında olduğu belirtiliyor.
Özellikle Antakya-Samandağ çöküntü alanı ve etrafının depremsellik açısından etkin olduğuna dikkat çeken raporda, Doğu Anadolu Fay Zonu ve Meyyit Deniz Fay Zonu’nun Amik Ovasında birleştiğine, Antakya, Yayladağı ve Samandağ’a kadar uzanan fay kollarıyla Akdeniz içerisindeki fayların ilin en Kıymetli zelzele kaynakları olduğuna işaret ediliyor.
Muhtemel senaryoda 5,5, en Üzücü senaryoda 7,5 büyüklüğünde bir zelzele öngörülürken, Hatay’da sıvılaşma riskinin yüksek olduğu alüvyal tabanda yapılaşma olduğuna dikkat çekiliyor.
İRAP kapsamında yapılan çalıştayda; Bayındırlık barışı sonucu Celse müsaadesi Meydan binaların sarsıntıya dayanım şartlarını sağlayıp sağlamadığının bilinmediği de itiraf ediliyor. Hatay’ın ulaşım master planının olmadığı, vilayette ruhsatsız yapıların bulunduğu, yer etüt laboratuvar sayısının yetersiz olduğu da raporda yer alıyor.
Yapıların zelzele dayanıklılık testlerinin fiyata tabi olması ve yaptırılmasının vatandaşın isteğine bırakılması da riskli bulunurken, Sanayi bölgelerinin zelzele açısından riskli bölgelerde bulunması, ekonomik ömrünü yitiren binalar ve 1998 öncesi yapılan yapılara kâfi tahlillerin yapılmamış olması, Afete Maruz Bölge içerisinde yapılaşmaların olması ve bu yapıların yıkılmaması, ikincil afetlere sebebiyet verecek tesislerin varlığı tehdit olarak bedellendiriliyor.
2021 tarihli Gaziantep raporuna nazaran ili etkileyecek sarsıntıların büyüklüğü 6,4 ile 7,5 ortasında değişiyor
Adıyaman: Karar vericilerin imara açtığı alanlar Müsait değil
2021 tarihli Adıyaman İRAP raporunda da vilayetteki fayların 7’den daha Aka zelzele yaratabilecek nitelikte olduğu vurgulanıyor. Tarihî ve aletsel Devre kayıtlarına nazaran şark Anadolu Fay Zonu’nun vilayette Fazla sayıda yıkıcı zelzeleye yol açtığı uyarısı yapılıyor.
Raporda Samsat merkezli 5,5 ve Gölbaşı merkezli 7,4 büyüklüğünde zelzele senaryoları ele alınıyor.
Bu senaryolarda kentsel dönüşümdeki yavaşlık, karar vericilerin imara temel etüt sonuçlarını değerlendirmeden alanı imara açmaları, Müsait yere yapılmayan Fazla katlı ve ruhsatsız-denetimsiz binalar olması tetikleyici ögeler ortasında sayılıyor.
Raporda Belde ilişkili yolların kısıtlı olması, zelzelede köprülerin yıkılarak Etraf vilayetlerden yardımların aksaması da tehditler ortasında sayılıyor.
Kentteki var halk hastanesinin yıkılması halinde sıhhat hizmetlerinde aksamaya yol açacağı belirtiliyor. zelzele hasar riski en yüksek mahallelerde 7 bin 279 adet binada yaşayan 59 bin 421 şahıs bulunduğu bilgisi veriliyor.
Kilis: Kentleşme tarım yerleri üzerinde
Kilis için de durum farklı değil. 2021 tarihli raporda Kilis merkezli 6,9, Kahramanmaraş Pazarcık merkezli 7,5 büyüklüğünde iki zelzele senaryosu var.
Kilis merkezli mümkün sarsıntıda 183 binanın yıkılacağı öngörülüyor. Pazarcık merkezli zelzele senaryosunda ise Kilis merkez ve köylerinde can ve mal kayıplarının olacağı, ulaşım ve irtibat sınırlarında ziyanlar meydana geleceği belirtiliyor. Pazarcık merkezli mümkün zelzele sonucu 268 binanın hasar alacağı tespiti yapılıyor.
Raporda Kilis ili merkezinde sokak ve mahalle bazında Bina stok durumu ile ilgili olarak hiçbir bilgi yer almadığı uyarısı yapılıyor.
Yapı stokunun eski olduğu belirtilen ve alüvyal yer uyarısı yapılan raporda, kentleşmenin tarım yerleri üzerinde olması ve yeraltı sularının atık sularla kanalizasyon sularına karışmasını tedbire çalışmaması olmaması tehditler olarak sıralanıyor.
Diyarbakır: “İmar affına nihayet verilmesi elzemdir” tespiti
2021’de yayınlanan Diyarbakır raporunda ise 7,2 büyüklüğünde bir sarsıntıda altyapı sistemlerinin ziyan göreceğini öngörülüyor.
Yapı stokunun Kötü olduğu, yapıların mühendislik hizmeti almadan yapılması nedeniyle yer seçimlerinin yanlış olduğuna işaret edilen raporda “İmar affına nihayet verilmesi elzemdir” tespiti de yer alıyor.
Denetim düzeneği ile ilgili meseleler olduğuna işaret edilen raporda, “zemin ve Temel etüt raporları standartlara Müsait yapılmalı, riskli alanlar imara açılmamalı, bilimsel normlara dayalı yer seçimi yapılmalı, bayındır Planı’na altlık teşkil eden jeolojik-jeoteknik etütler yapılmalı, ada ve parsel bazlı bütün yapılaşmalarda mühendislik hizmeti almayan hiçbir uygulamaya ruhsat verilmemeli” ihtarları yapılıyor.
İRAP kapsamında yapılan çalıştay tarafından hazırlanan şubat ayında 4,3 şiddetinde zelzele senaryosunda ise soğuk hava şartları sebebi ile dışarıda mağduriyet yaşanacağı, belediye denetimi dışında yapılan yapıların ziyan görebileceği belirtiliyor.
Gaziantep: Kentsel dönüşüm afet riski önceliğine nazaran değil
2021 tarihli Gaziantep raporuna nazaran ili etkileyecek sarsıntıların büyüklüğü 6,4 ile 7,5 ortasında değişiyor.
7,5 büyüklüğündeki Pazarcık merkezli mümkün zelzele senaryosunda Gaziantep İlinin bütün ilçelerinde ağır hasarlı binaların meydana geleceği belirtiliyor.
Raporda Bina stokunun Aka kısmının ruhsatsız ve eski olduğu, zayıf tabanlarda Kıymetli bir nüfusun bulunduğu, dar gelirlinin kaçak yapıya yöneldiği, Bayındırlık barışının bu manada tehdit oluşturduğu, kentsel dönüşüm yapılacak alanların afet riski önceliğine nazaran belirlenmediği tespitleri yer alıyor.
Yapıların inşaat basamağında gereğince Denetim edilmediği Anlatım edilen raporda, birçok mühendis ve müteahhidin zelzele tehlikesi konusunda bilgi sahibi olmadığına da yer veriliyor.
Sıvılaşma riskine dikkat çekilirken, Gaziantep’teki üniversitelerde yerbilimi Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği üzere yer bilimleri ile ilgili kısımlar olmadığı ve Fazla sayıda fabrikanın dolgu taban üzerine yapıldığı uyarısı da var.
Adana: Kaçak ve kontrolsüz yapılaşma var
Adana için 2021’de tamamlanan İRAP raporunda da Ceyhan, Yumurtalık, İmamoğlu, Seyhan ve Yüreğir ilçeleri var Bina stoğu ve fay çizgilerine yakınlıklarından Dolayı zelzele afetinden mümkün ziyan görebilecek ilçeler olarak sıralanıyor.
Raporda 6,5 büyüklüğünde mümkün bir zelzele senaryosunda, olayın afete dönüşmesinin nedenleri ortasında kaçak ve kontrolsüz yapılaşma, var yapılaşmanın sağlam olmaması, yerleşim açısından yanlış yer seçimi, taşıyıcı sistemlerde mülk sahipleri tarafından yapılan tahribat yer alıyor.
Sıvılaşma riski olan yerlerde yapılaşmanın ağır olduğu belirtilen raporda, kentsel dönüşümün yapı bazında ve yer özellikleri dikkate alınmadan yapıldığı, vilayetteki müteahhitlerin teknik manada yetersiz olduğu uyarısı yapılıyor.
Raporda, Sanayi alanlarının riskli alanlarda yapılması, kaçak yapılar ve ekonomik ömrünü dolduran binalar olması, zelzele yorgunu 1998 öncesi yapılan yapılarda insanların ikamet etmesi ili tehdit eden ögeler olarak bedellendiriliyor.
Malatya: bayındır planı havza alanlarına kaydı
2021 tarihli Malatya’ya ilişkin raporda ise şark Anadolu Fayı uzanımlarının ili tehdit ettiği belirtilerek bu fay sınırı boyunca büyüklüğü 6,7 ile 7,8 ortasında değişen birçok zelzele geliştiği ve bu zelzelelerin ağır hasarlara neden olduğu bilgisi veriliyor.
Raporda sıvılaşma riskine dikkat çekilerek Bayındırlık planlarının havza alanlarına yanlışsız kaydığı, bu alanlarda Bina stoku artarken diğer alanlarda kalan yapıların 1999 öncesine ilişkin olduğu uyarısı yapılıyor.
İl merkezinde mikro bölgeleme çalışmaları tamamlanmış ve yerleşime uygunluk haritası oluşturulmuş olmasına Karşın ilçe merkezlerinin tamamında bu türlü bir çalışma yapılmadığı Anlatım ediliyor. Ayrıyeten ilçe merkezlerinde yapı envanter bilgisinin bulunmayışı, kâfi teknik çalışanın olmaması bir zayıf taraf olarak bedellendiriliyor.
Şanlıurfa: Teknik işçi yetersiz
Şanlıurfa için 2021’de hazırlanan İRAP raporunda şark Anadolu Fay sınırında meydana gelebilecek bir sarsıntıda Şanlıurfa’nın Özellikle bu hatta yakın olan yerleşim yerlerinde yapısal hasarlara neden olabileceği uyarısı yapılıyor.
Tehlike ve risk haritalarının bütün ili kapsayacak halde tamamlanmadığı, teknik çalışanın yetersizliği olduğu belirtiliyor.
Deprem konusuna kent nüfusunun şuurlu bir biçimde hazırlıklı olmadığı, zelzele tehdidinin ciddiye alınmadığı Anlatım edilen raporda, finansal eksiklikler, mevzuat ve yönetmelik problemleri, yer seçimi konusunda kurumlar ortası bağlantının olmaması, Denetim ve kontrol sistemlerinin işleyişindeki eksiklikler de ekonomik, politik/yasal açıdan kıymetlendirilmesi gereken Değerli bahisler olarak sıralanıyor.
Osmaniye’nin 2021’de onaylanan İRAP raporuna ise internet ilişkisi üzerinden ulaşılamıyor.
Kahramanmaraş İRAP raporunda da yeni Bayındırlık alanlarındaki yer özelliklerinin zayıf olduğu, Sanayi tesislerinin alüvyal toprak alanları üzerinde şurası olduğu, zelzele konusunda kent nüfusunun şuurlu olmadığı, finansal eksiklikler ve mevzuat ve yönetmelik problemleriyle Bir arada yer seçimi konusunda kurumlararası irtibatın olmadığı, Denetim ve kontrol düzeneklerinin işleyişinde eksiklikler bulunduğu ikazları yapılıyor.
İmar affı nedir?
İmar affı, mülkiyet ve Bayındırlık sorunu olan, ruhsatsız binaların ya da ruhsatlı Ancak Bayındırlık mevzuatına ters olarak eklentiler yapılmış yapıların affedilerek sisteme iç edildiği düzenlemeleri Anlatım ediyor.
İmar Barışı olarak isimlendirilen bu düzenlemelerle devlete aşikâr bir bedel ödenmesi karşılığında iskân ruhsat ya da Bina kayıt dokümanı veriliyor.
Son bayındır Barışı düzenlemesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla 8 Haziran 2018’de yayınlandı. Düzenlemeye nazaran Bayındırlık mevzuatına alışılmamış durumlar “ev sahiplerinin beyanı doğrultusunda” kayıt altına alındı. Binanın güvenliğinden yapı sahibi vatandaş Mesul tutulurken, kaçak yapılara Bina Kayıt Dokümanı verildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından paylaşılan resmi bilgilere nazaran 2018’de yapılan düzenlemeyle Türkiye çapında 3 milyon 152 bin Bina Bayındırlık affından yararlandı. Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların etkilediği 10 vilayette Bayındırlık affı kapsamında verilen Bina kayıt evrakı sayısı ise 294 bin 166 oldu.
Yorum Yok