T24 Kültür Sanat
Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ’dan 109 yıllık bir tecrübe: ‘Yaşadım Demek İçin Ne Yapmalı? 100+ Yılın İzinde Hayatı Güzelleştirme Yolları’ Tuhaf Kitap etiketiyle raflardaki yerini aldı.
Örnek olaylar, idari ve yargısal süreçler, uzman değerlendirmeleri eşliğinde 2018’de yazdığı “Kardeşini Doğurmak / Türkiye’de Ensest Gerçeği” isimli kitabı Aka bir İlgi gören gazeteci Büşra Sanay, yaklaşık beş Yıl sonra Muazzez İlmiye Çığ kitabıyla raflarda.
Hayattan ne anlamalıyız? Pekala, mesleğimizi nasıl yanlışsız planlarız ya da Ömür kalitemizi nasıl yükseltebiliriz? Büşra Sanay sordu, Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ, 109 yıllık hayatının tecrübesiyle yanıtladı. Tanıtım bültenindeki sözlerle, “nelere yanıt aranmıyor ki bu kitapta; geçmişten çıkarmamamız gereken dersler neler? Nasıl kuvvetli bayan olunur? Uzun, sağlıklı ve huzurlu bir hayatın reçetesi nedir?..”
Bilginin ve bilmenin peşinde 109 yıllık ömür
Muazzez İlmiye Çığ’ın çabalarla, hüzün ve mutluluklarla, lakin en değerlisi de “bilginin ve bilmenin” peşinde geçen 109 yıllık ömrü birebir vakitte bir “Cumhuriyet tarihi” olarak da okuyucunun karşısına çıkıyor.
1914 yılında, savaşların gölgesindeki Anadolu coğrafyasında dünyaya gelen bir kız çocuğuna “İlmiye” ismini vermek, bir manada onun yazgısının çizilmesi manasına da gelmiş olabilir mi? Gazeteci Büşra Sanay, hayata, insanlığa ve mutluluğa dair sorduklarıyla, tarihî nitelikte bir hayatın gölgesinde “Yaşadım diyebilmek için ne yapmalıyız” sorusuna Karşılık arayarak, okuru bir ömrün tecrübe dolu seyahatine çıkarıyor.
Muazzez İlmiye Çığ
Nasıl Mesut olurum?
‘Yaşadım’ Demek İçin Ne Yapmalı? 100+ Yılın İzinde Hayatı Güzelleştirme Yolları’ kitabı çocukluğu Osmanlı Devleti’nin yıkılışına denk gelen, sonrasında Cumhuriyet’in kuruluşuna şahsen tanıklık eden ve yüzüncü kurum yıldönümüne ulaştığımız Cumhuriyet’i birinci gününden itibaren yaşamış olan tahminen de nihayet insan Muazzez İlmiye Çığ’ın hayatını bahis alıyor.
Atatürk ve Cumhuriyet sevgisi ile bilime ve öğretmeye olan Aka aşkını Büşra Sanay’la söyleşisinde okurlarla paylaşan Muazzez İlmiye Çığ, uzun hayatında biriktirdiklerini yazdığı onlarca kitaba da aktarmış bir isim.
Muazzez İlmiye Çığ, anılarının yer aldığı kitapta hem kendi ömrünün bir değerlendirmesini yapıyor hem de yeni jenerasyonlara “Nasıl Mesut olurum” sorusuna bir yanıt bulmaları ismine yol gösteriyor.
Gazeteci Büşra Sanay’ın günlerce süren görüşmelerinde sorduğu sorulara samimiyetle karşılık veren Çığ, insanın yaşama sebebi ve kendisini geliştirme yolları hakkında kendi merceğinden ipuçları verirken, Türkiye ve toplumsal gelişmeye ait olarak tespitlerini de aktarıyor.
|
“Ne Aka bir gurur, ne güzide bir şeref” Tuhaf kitap etiketiyle çıkan kitabın Muazzez İlmiye Çığ tarafından kaleme alınan önsözü şöyle: “1914 yılında doğmuşum. Hayata gözlerimi açtığımda Birinci Dünya Savaşı başlamış. Tıpkı Yıl Atatürk yarbaylığa yükselirken, Rusya, Osmanlı Devleti’ne Cenk açmış. Avusturya-Macaristan Veliahtı Franz Ferdinand o devirde hayata gözlerini yummuş. Tekrar, ne hoştur; Orhan Veli ve Orhan Kemal üzere şahsiyetli edebiyatçılarımız da tıpkı tarihlerde doğmuş. Charlie Chaplin’in birinci sinema sineması tıpkı Yıl vizyona girmiş. O tarihlerde İngiltere’de, Lordlar Kamarası tarafından ‘kadınların oy hakkı’ reddedilmiş. Kulağa masal üzere geliyor, o denli değil mi? Dile kolay: Dünyanın en uzun yaşayan insanlarından biriyim. Ne şanslıyım ki umudumu daima canlı tutarak, pişmanlıklardan azade bir ömür geçirdim. Hâlâ hoş bir konser, nitelikli bir tiyatro yapıtı ya da bir tablo karşısında heyecan duyuyorum. Sanat beni birinci günkü üzere heveslendirmeye devam ediyor, ilim keza o denli… Bugün bilimde, teknolojide, sanatta ve daha birçok alanda nihayet derece başarılı, mükafatlar Meydan insanlarımız, bilhassa da bayanlarımız var. Onlara bu yaşımda şahitlik edebilmek ne Aka gurur, ne güzide bir gurur. İtiraf etmem gerekirse, artık bacaklarım beni eskisi üzere taşımıyor. Lakin beynim ve aklım, tıpkı üniversite yıllarımdaki üzere Aleni ve taze. çok ıslak alabilmemizin elbette genetik sebepleri vardır; bu tartışılmaz. Pekala ya zihnimizin berraklığı ya da kanılarımız o denli mi? Aklımızı kullanma biçimimiz ve hayata daha Öbür bir pencereden bakabilmemiz, bir o kadar bizim elimizde. Bir şeyler değişecek, değişmek zorunda. Peki biz ne yapacağız? Elimizi taşın altına koyacak, mesuliyet alırken tereddütsüz olacağız.
İlkin kendimizi değiştirecek, kendi potansiyelimizin en uygununa ulaşmak için uğraş göstereceğiz. Unutmayalım ki Avrupa’nın Rönesans’ta 400 yılda yaptığı ilerlemeyi biz 80 yılda yaptık. İnanıyorum ki er ya da geç, tekrar o eski hoş hislerimize kavuşacağız. Sevgili kızım Büşra ile Bir arada yola çıkma ve bu kitabı oluşturma gayemiz de budur. Dilerim ki; tecrübelerim, yaşadıklarım ve birazdan anlatacaklarım, kendinizi keşfetme seyahatinizde size rehberlik etsin, zihinlerinize Fer tutsun. Açıkçası kendime verebileceğim daha Aka bir İkram yoktur. “Yapmak istediğim Çabucak her şeyi yaptım” Bu hayatta yaşayacağımı yaşadım, alacağımı aldım. Yapmak istediğim Çabucak her şeyi yaptım. Aklımda “keşke” diye bir şey kalmadı. Ne diyor Sumerliler? ‘Biliyorsun, neden öğretmiyorsun?” Benim de bütün mirasım öğretebildiklerimdir. Hâlâ gelip benden bir şey öğrenmek, almak isteyene kapım her Vakit açık. Hepinizden Biricik beklentim var: Yaşınız kaç olursa olsun, okumaktan ve yorumlamaktan vazgeçmeyin. Ne, neden olmuş, Fikir edinin. Ne olursa olsun âlâ düşünmekten feragat etmeyin. Şartlar sizi yoruyor, biliyorum. Yine de mevt dış her kuralda, sizi Mesut edecek ayrıntıların gizli olduğunu bilin. Ve asla kin beslemeyin. Hepinizi gözlerinizden öpüyorum.” |
|
“Kimse bunları bana sormadı kızım…” Büşra Sanay Kitabın, gazeteci Büşra Sanay tarafından kaleme alınan önsözü de şöyle: “İstanbul’daki o birinci karşılaşmamızın üstünden yıllar geçti. Artık ise bu satırları, Muazzez İlmiye Çığ ile anlatacak uzunca öyküsü olan biri olarak yazıyorum. Muazzez Hanım ile Mersin’deki meskeninde Yan yana gelmiş olduğumuz o anları, artık farklı bir yerden izliyorum: Hazırlıklarımı yapmaya başlamıştım, o denli heyecanlıydım ve o denli eşsiz bir His vardı ki kalbimde, içim içime sığmıyordu. Mersin’e yanlışsız yola çıktım. Uğraş hayatımda Fazla Çok beşerle röportaj yapmıştım lakin kimseyle, bir kitaba dönüşecek uzunca bir seyahate çıkmamıştım. Bu bir manada size, soru sorduğunuz insanın hayatına şahsen tanıklık etmek fırsatı da veriyordu. Bu hayatta, suya yazma yazmamanın ne Pahalı olduğunu ikinci Sefer tadıyorum. Ülkenin değerli, saygıdeğer insanı Muazzez İlmiye Çığ’la bir kitapta buluşmak dayanılmaz bir his ve Deneme kattı hayatıma. Bir asrı devirmiş güzide bir ömre tanıklık etmek, yaşama dair aktardığı tecrübelerini birinci ağızdan dinlemek, bir Vakit tünelinin içinde, sayısız sahnenin ortasında gidip gelmek… Elbet en değerlisi de nasıl yaşamak gerektiğini, yaşayışıyla hepimize Örnek teşkil etmiş bir beşerden duymak, tespit etmekti. Cumhuriyet’in kuruluşu, savaşlar, değişen dünya, teknolojik ihtilaller, jenerasyonlar ortasındaki farklılıklar, insanoğlunun tarih boyunca değişen Ömür algısı… O anlattı ben şaşırdım, o anlattı ben öğrendim.
Bu kitabı hazırlamaya başladığımız gün ve devamında bana söylediği şu kelamı unutamıyorum: ‘Kimse bana bunları sormadı kızım…’ Zamanla sohbetimizden onun da hoşlandığını hissettim. Bu kıymetliydi. Dünyanın en uzun ömürlü insanlarından biri olmanın yanında kendini bilime adamış bir şahsiyetti Muazzez Hanım ve elbette konuşulacak Fazla Çok mevzu vardı. Bu kitap, Muazzez Hanım’ın hayatını dinlemek için değil, Muazzez Hanım’dan hayatı dinlemek için hazırlandı. Pekala lakin ayrım neydi? Hiç elbet bir asrı devirmiş bilge bir ömrün, hepimize söyleyecek hayli kelamı vardı. Benim yaşımdayken ne yapıyor, ne hissediyordu? İnsan Hayal kırıklığına uğradığı Vakit nasıl refleksler göstermeliydi? Yanlışlardan dönmek için neler gerekliydi? Aile olmak ne demekti? Eğitimimiz ve Uğraş seçimlerimiz hayatımızı nasıl etkiliyordu? Bugünün insanı, bilhassa ilgiler Laf konusu olduğunda, en Fazla hangi yanlışları yapıyordu? Yanıtların heyecanlı sorular doğurduğu bu kitapta, Muazzez İlmiye Çığ’ın hayattan öğrendiklerini anlamaya ve anlatmaya çalıştım. Görüşmelerimiz boyunca, öğrendiklerini anlattığı sesinde, anlatırken uzaklara daldığı gözlerinde, mizacına mana veren yüzündeki çizgilerde; bir asrı devirmiş güzide bir ömrün Tüm inceliklerine Şahit oldum. Dilerim ki bu kitap, ömürde yolunu arayan ve gerçek kararlar vermek için çabalayan bizlere, dinlerken bana olduğu kadar rehberlik etsin, ne yapacağımızı bilemediğimiz anlarda yolumuza Fer tutsun, bizi yönlendirsin.” |
Künye
Söyleşi: Büşra Sanay
Anlatan: Muazzez İlmiye Çığ
Yayınevi: Tuhaf Yayınları
Tür: Yaşamöyküsü/ Ferdî Gelişim
Yayın Yöneticisi: Gülşen İşeri
Editör: Gökçe Şenoğlu
Son Okuma: Saliha Ulusoy
Kapak Tasarım: Beyzanur Karabulut
Sayfa Tasarım: Beyzanur Karabulut
Sayfa Sayısı: 232
Birinci Baskı: Nisan 2023
Muazzez İlmiye Çığ kimdir?
Sümerolog, ilim insanı, tarihçi Muazzez İlmiye Çığ 20 Haziran 1914’te Bursa’da dünyaya geldi. Ailesi Kırım göçmenlerinden olup babası Kırım’dan Merzifon’a, annesi de Kırım’dan Bursa’ya göç etti. 1919 yılında İzmir’de ikamet ederlerken, şehrin Yunan ordusu tarafından işgal edilmesi üzerine inançlı bir yer olan Çorum’a yerleştiler.
Çığ, Çorum’da ilkokula başladı. Ailesi Çorum’dan Bursa’ya taşınınca bu şehirdeki “Bizim Mektep” isimli Özel bir okula devam etti. Bu okulda Fransızca ve keman dersleri de aldı.
1926 yılında Bursa Kız öğretmen Mektebi imtihanını kazandı ve 1931’de mezun oldu. Öğretmen olan babası üzere öğretmenlik yapmak üzere Eskişehir’e atandı. Babası da Eskişehir’de öğretmenlik yapıyordu. Bu şehirde 4,5 sene çalıştı.
1936 yılında, Atatürk’ün buyruğuyla kurulan A.Ü lisan ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin Hititoloji Bölümü’ne girdi. Burada, Nazi idaresindeki Almanya’dan kaçıp Türkiye’ye gelen Prof. Dr. Hans Gustav Güterbock’tan Hitit lisanı ve kültürü, Prof. Dr. Benno Landsberger’den da Sumer ve Akad lisanları ve Mezopotamya kültürü dersleri aldı. Ankara Üniversitesi’nden 1940 yılında mezun oldu ve İstanbul Eski Şark Yapıtları Müzesi Çiviyazılı Evraklar Arşivi’ne uzman olarak atandı.
1940’ta Okul arkadaşı, Türk lisanı uzmanı, sanat tarihçisi ve tarihçi Kemal Çığ ile evlendi. Müzede çalıştığı 31 sene boyunca meslektaşı Hatice Kızılay ve Dr. Fritz Rudolf Kraus ile birlikte burada bulunan Sumer, Akad ve Hitit lisanlarında yazılmış on binlerce tableti temizleyip sınıflara ayırarak numaralandırdı. 74 bin tabletten oluşan çiviyazılı evraklar belgeliğini oluşturdu. 3 bin tabletin kopyasını katalog yapıp yayımladı.
Muazzez İlmiye Çığ, İstanbul Arkeoloji Müzesi bünyesindeki Eski Şark Yapıtları Müzesi’nde vazife yaptığı müddet zarfında burayı; Paris-Louvre Museum, Londra-British Museum, Berlin-Vorderasiatisches Museum üzere bir Eski-Önasya Lisanları Araştırma Merkezi haline getirdi. Almanya, ABD ve Finlandiya’dan gelen uzmanlarla Sümeroloji yayınları yaptı.
Münih’te 1957 yılında gerçekleştirilen Oryantalistler Kongresi’ne katıldı. Heidelberg Üniversitesi’nde 1960 yılında altı aylık bir çalışma yaptı. Roma’da açılan Hitit standını 1965’te bu şehirden Londra’ya götürdü. Londra’da kısa bir müddet kaldı ve çalışmalarını sürdürdü.
1972 yılında Arkeoloji Bölümü’nden emekliye ayrıldı. 1988’de Philadelphia’daki Asuroloji Kongresi’ne katıldı. Philadelphia Üniversitesi Müzesi Tabletler Kısmı Başkanı Prof. Kramer ile yaptığı çalışmalar ve araştırmalar sonucu Sumer edebiyatına yeni mevzular kazandırarak Noksan olan bilgileri tamamladı. Türkçeye çevirdiği Kramer’in ‘Tarih Sumer’le Başlar’ yapıtı 1990 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlandı. Kitabın Fazla İlgi görmesi üzerine 1993 yılında çocuklar için Zaman Tüneliyle Sumerlere Yolculuk kitabını yazdı. İlerlemiş yaşına rağmen yeni yapıtlar üretmeye devam ederek Sumer ve Hitit kültürlerini tanıtan pek Fazla kitap yazdı.
Çalışmaları nedeniyle 2000 yılında İstanbul Üniversitesi tarafından “Fahri Doktor” unvanına layık görüldü. 2005 yılında Osmaniye’nin Çardakköyü’ndeki Anadolu Kültür Araştırmaları Derneği tarafından kendisine ‘Özgür İnsan Ödülü’ verildi.
2007 yılında, Vatandaşlık Tepkilerim isimli kitabıyla, “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik ettiği” savıyla yargılandı ve birinci duruşmada aklandı. Çığ’ın ‘Kur’an, İncil ve Tevrat’ın Sumer’deki Kökeni’ isimli yapıtı, Galatarasaray Rotary Kulübü tarafından İngilizceye çevrilip yayımlanarak Avrupa ve Amerika’daki üniversite kütüphanelerine dağıtıldı.
Muazzez İlmiye Cığ, Davet edildiği birtakım konferans ve tertipler ile televizyonlarda da Sumer tarihi ve cemiyet problemleri hakkında konuşmalar yaptı. Yunan Mitolojisi’nin Sumerlerden alınmış olduğu savında bulundu. ‘Sumerli Ludingirra’ isimli kitabı 2004 yılında İran’da basıldı.
Çok sayıda mükafata değer görülen Muazzez İlmiye Çığ, on yıllara yayılan çalışmaları sırasında Ebeveyn olarak iki kız çocuğunu büyüttü. Hala 109 yaşında ve Mersin’de yaşıyor.
Büşra Sanay kimdir?
Dagu ve Büşra Sanay
1986 yılında, üç kardeşin ikincisi olarak İstanbul’da doğdu. Selçuk Üniversitesi Gazetecelik Bölümü’nden mezun oldu.
Cumhuriyet gazetesinde staj yaptı. 2009-2021 yılları ortasında CNN Türk haber merkezinde haber spikerliği vazifesini yürüttü. “Umut Çocukta” ismini verdiği kampanyayla, Türkiye’nin her şehrinde muhtaçlığı olan çocuklar için yardımlar topladı ve pek Fazla kütüphane kurulmasına önayak oldu.
Üzerinde uzun araştırmalar yaptığı ‘ensest’ konusuna dair yazdığı 2018 yılında çıkan birinci kitabı ‘Kardeşini Doğurmak / Türkiye’de Ensest Gerçeği’ ile Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Sedat Simavi Mükafatları seçici konseyi tarafından “Övgüye Değer Ödülü”ne layık görüldü. TEDx Alsancak’ta, “Kızlar Kardeşini Doğuruyor” başlıklı konuşmasıyla milyonlara ulaştı. Çikolata labrador Dagu’nun annesi.
Yorum Yok