Hükümet Nisan ayında Emeklilikte Yaşa Takılanlar’ın (EYT) birinci maaşlarını alacağını açıklasa da bu gerçekleşmedi. Başvuranlar ortasında maaşları yatanların oranı yüzde 15’te kaldı.
Ancak hükümet yetkilileri Mart ayında müracaat yapan EYT’lilerin Nisan ayında birinci maaşlarını alacağını açıklasa da bu gerçekleşmedi. Prim gününü doldurmasına Karşın ıslak haddi nedeniyle emekli olamayan vatandaşlar çıkarılan maddeyle emekliliğe hak kazansa da bu Kez de Toplumsal Emniyet Kurumu’na (SGK) takıldı. Müracaatların yaklaşık dörtte biri onaylanırken maaşı, ayrım ödemesi ya da ikramiyesi yatanların oranı yüzde 15’te kaldı.
DW Türkçe’ye konuşan Toplumsal Emniyet Uzmanı Özgür Erdursun, “Yasanın çıktığı gün müracaatta bulunup da hâlâ sonucunu alamayanlar var” diyerek sürecin Eylül ayına kadar uzayacağını öngörüyor.
Düzenleme 3 Mart’ta yürürlüğe girdi
EYT’lilerin 23 yıldır süren mağduriyetlerinin giderilmesi için yapılan yasal düzenleme 3 Mart 2023 itibariyle Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu tarihten itibaren müracaatlar da başlamış oldu. Bugüne kadar yaklaşık 1 milyon 600 bin şahıs emeklilik için müracaatta bulundu.
Ancak müracaat yapanların yalnızca 400 bin civarının emeklilik süreçleri onaylanırken; birinci emekli aylığı, bayram ikramiyesi ya da ayrım aylıklarını alanların sayısı yaklaşık 200-250 bin civarında kaldı.
Özgür Erdursun, “Biz Mart ayında ilk müracaatlar başladığında dedik ki bu işler Eylül-Ekim ayını bulur. Lakin Çalışma Bakanı Sayın Vedat alim Çabucak gerisinden açıklamalar yapıp Nisan ayında herkes aylıklarını alacak üzere açıklamalarda bulundular. Aslında bu Mümkün değil. Matematiksel olarak da Muhtemel değil. Zira Toplumsal Emniyet Kurumu’nun bir kapasitesi var” diyor.
Çalışma ve Toplumsal Emniyet Bakanı Vedat Bilgin, 31 Mart’ta bir televizyon kanalında yaptığı açıklama, “Mart ayında EYT için başvuran herkes Nisan ayında maaşlarını alacak. Hangi gün bağlanırsa o ay içerisinde alacak. Mayıs ayında Tüm Müracaat edenlerin maaşları ödenmiş olacak” demişti. Alım, SGK çalışanının Çok mesaisi ile çalışmayı hızlandırdıklarını da söylemişti.
“Günde 8-10 sefer Denetim ediyorlar”
Bu kelamların vatandaşta bir beklenti yarattığına işaret eden Erdursun, “Gün içinde sekiz defa, on kere sanki aylığını yatmış mıdır diye merak edip sisteme girenler var. lakin bu süreç biraz uzun sürecek. Bence Eylül ayına kadar uzayacak” diye konuşuyor.
Mart ayında müracaatta bulunan bireylerin yaşadığı kentin Fazla Değerli olduğuna değinen Erdursun, Özellikle İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli, Antalya üzere Aka kentlerde ağır müracaat nedeniyle sürecin uzayacağına, Ufak kentlerde ise daha süratli bir Sonuç alınabileceğine işaret ediyor.
Emekli aylıkları geç yatanların hesaplarına geçen müddete nazaran toplu Nakit yatacağını, hiç kimsenin hak kaybı yaşamayacağını hatırlatan Erdursun, hükümet yetkililerinin sürecin uzamasıyla ilgili vatandaşı rahatlatacak açıklamalar yapması gerektiği görüşünde.
Emeklilikte yaşa takılanların problemleri için 2014’ten bu yana aktiflik gösteren EYT Federasyonu da Toplumsal Emniyet Kurumu’nun hem işçi hem de sistem olarak yetersiz kaldığına işaret ediyor.
DW Türkçe’ye konuşan EYT Federasyonu genel Lideri Arzu Lastikçi‘ye nazaran SGK Önlem almadığı için sistemde arızalar da görülüyor: “Yasanın bir yıldır çıkacağı söyleniyordu. Lakin e-devletten müracaat yapıp süreçleri onaylanmayan arkadaşlarımız bu sefer kuruma sorgulamaya gidiyorlar ve neden onaylanmadığını sorduklarında da çok bir yığılma olduğunu görüyorlar. Bu manada kurumun daha öncesinde Önlem alması gerekiyordu.”
“Bu sefer SGK’ya takıldık”
Maaşları yatmayan EYT’lilerin bayramda da mağdur olduğunu Anlatım eden Lastikçi’ye nazaran bayram öncesinde tahlil odaklı bir yaklaşımla EYT’ye müracaat yapan herkesin hesabına en düşük emekli maaşı kadar bir meblağ yatırılabilir, süreçler tamamlandığında ise bu sayı mahsup edilerek Geri kalan ödemeler yapılabilirdi.
“23 Yıl bekledik Tekrar hala beklemedeyiz. Bu sefer de SGK’ya takıldık” diyen Lastikçi, ekliyor: “Evet, bir hak kaybı olmayacağı söyleniyor lakin ekonomik kuralları uygun olmayan, hiçbir geliri olmayan bir insanın bir günü geçirmesi dahi eziyet ve zulüm haline geliyor. Yeniden bir mağduriyet yaratılıyor.”
“300-400 bin kişinin başvurusu bu vakte kadar çözümlendi ise Geri kalan müracaat süreçlerinin de birkaç ay daha uzayacağını öngörüyoruz” diyen Lastikçi, sorunun çözülmesi için SGK’ya işçi dayanağı olması gerektiğini lisana getiriyor.
Depremzede EYT’liler de mağdur
Deprem bölgesindeki EYT’lilere öncelik veren bir düzenleme de yapılmadı. Dilek Lastikçi, 6 Şubat sarsıntılarından etkilenen vilayetlerdeki EYT’lilerin başka bir mağduriyet yaşadığını lisana getiriyor. Bölgede maaşlarını alamayan EYT’liler olduğuna işaret eden Lastikçi, Bakanlığın depremzede EYT’lilerle ilgili bir sayı vermediğine de dikkat çekiyor.
Deprem vilayetlerindeki EYT müracaatları için bu vilayetlere yakın vilayetler belirlendi. Depremzede EYT’liler belirlenen vilayetlerde müracaatta bulunabiliyor. Lakin her vilayette müracaat olduğu için zelzele vilayetlerindeki EYT’lilerle Birlikte yoğunluk daha da artıyor.
Özgür Erdursun da depremzede EYT’lilere yönelik bir kolaylaşma olması gerektiğini düşünüyor: “Öncelik zelzele bölgesindeki bireylere olmalıydı. fakat bununla ilgili bir İzah yapılmadı.”
Maaşlar ayın 18-26’sı ortasında alınıyor
Emekli aylıkları, emekli tahsis numarasının nihayet sayısına nazaran ayın 18 ile 26’sı ortasında alınıyor. Maaş almaya hak kazananlar, birinci aylığını ayın kaçında alması gerekiyorsa o tarihe kadar bir ayrım aylığı alıyor. Mart ayında emekliliğe başvuranlar iki bayram ikramiyesi alabilecekken nisan-haziran ortasında başvuranların Biricik ikramiye hakkı var.
Özgür Erdursun, yanlışsız formda başvurmanın ehemmiyetine dikkat çekiyor: “Kendi şirketinde sigortalı ise ortağı olduğu şirkette sigortalılığı varsa Bağ-Kur günleri SSK günleriyle çakışmış, emekli olacağını zannedip emekli olmayanlar var. Prim gün sayısını tamamlamış lakin oburunun günleri o şahsa iç olmuş olanlar var. Ya da bir ay içerisinde üç Tane farklı işletmede çalıştığı için prim günlerini 90 gün diye hesaplayıp tamamladığını zannedenler var. Halbuki sistem bir ayda 30 günü temel alır.”
Bağ-Kur ya da genel sıhhat Sigortası borcu olanların da EYT’den faydalanmak için borçlarını ödemesi gerektiğini Anlatım eden Erdursun yurtdışında yaşayan Türklerin de Öbür bir ülkede çalışıyorsa, toplumsal yardım ya da işsizlik maaş alıyorsa, kendi isimlerine işletmeleri-şirketleri varsa Türkiye’den emekli aylığı alamayacağını vurguluyor.
“Yasa yeni mağduriyetler yarattı”
EYT düzenlemesine göre 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı çalışmaya başlayanlar için ıslak kaidesi kaldırılsa da yalnızca Gerekli prim gün koşulunu sağlayanlar düzenlemeden faydalanıyor. Buna nazaran Toplumsal Emniyet Kurumu’na bağlı EYT’liler 5 bin-5 bin 975 gün ortasında değişen kademeli prim günleriyle emekli olabiliyor. Kısmi emekli olmak isteyen EYT’liler ise ıslak şartına takılmaya devam ediyor.
“Zaten EYT Yasası yarım çıktı Yeniden yeni mağduriyetler yaratılarak çıkarıldı” diyen Dilek Lastikçi, ıslak haddi kısmının çözülse de kademeli primin kaldırılmadığını, 3600 kısmi emekliliğin 99 öncesi haklarına nazaran iade edilmediği belirterek bu manada EYT gayretinin devam ettiğini vurguluyor.
EYT nasıl ortaya çıktı?
17 Ağustos 1999 zelzelesinin Çabucak akabinde yapılan toplumsal Emniyet ıslahatı, Emeklilikte Yaşa Takılanlar denilen binlerce çalışanın mağduriyetine yol açtı. IMF ile stand-by mutabakatı yapan DSP-MHP-ANAP hükümeti tarafından 8 Eylül 1999’da çıkarılan 4447 no’lu yasa, geriye dönük olarak işletildi ve bu tarihten Evvel sigortalı olanlara da uygulandı. Binlerce kişi, işe başladığı tarihe nazaran bütün kaideleri yerine getirse de yaşı beklediği için emekli olamadı.
Sorun 1999’dan bu yana aralıklarla gündeme geldi lakin bir tahlile kavuşmadı. EYT ilgili nihayet devirde adım atılsa da AKP 1999’da getirilen düzenlemeyi 2008’de onaylayarak emeklilik yaşını uzatmıştı.
SGK sistemine işçi dayanağıyla müracaatların onaylanma sürecinin hızlandırılması gerektiğini vurgulayan EYT’liler maaş mağduriyetinin bir Lahza evvel giderilmesini talep ediyor.
Yorum Yok