Washington’un nabzını yakından tutan uzmanlar, Biden idaresinin Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerden beklentilerini ve mümkün senaryolara hazırlıklarını DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
ABD’nin saygın fikir kuruluşu Alman Marshall Fonu’nun reis Yardımcısı Ian Lesser, bunun nedenlerini DW Türkçe’ye anlattı.
Geçmişte ABD Dışişleri Bakanlığı’nda Türkiye’den Mesul siyasi planlama grubunda yer Meydan ve Türkiye bahislerinde en tecrübeli Amerikalı uzmanlardan biri olarak görülen Ian Lesser, “Türkiye’deki seçim süreci Washington tarafından Aka bir ciddiyet ve dikkatle izleniyor zira seçimler, pek Doğal ki öncelikle Türkiye ve Türk halkı için lakin birebir vakitte ABD başta olmak üzere, Türkiye’nin memleketler arası partnerleri için Aka kıymete sahip” dedi.
Washington’un beklentileri
Lesser, Washington’da Türkiye’deki seçimlerin “Türk demokrasinin canlılığını deliller nitelikte” ve “adil” olması konusunda beklenti bulunduğunu vurgularken, ayrıyeten seçimlerden sonra Türkiye ile bağlarda yeni bir sayfa açılabilmesinin de ümit edildiğini kaydetti.
“Kazanını kim olursa olsun seçimler nihayet yıllarda berbatlaşan ABD-Türkiye bağlantılarına Muhtemel olduğu ölçüde reset atmak için Değerli bir fırsat sunabilir” diyen Lesser, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktidarda kalması halinde, ABD idaresinin uzlaşı sağlanması Mümkün alanlarda görüş ayrılıklarını gidermeye, bu yolla münasebetleri olabildiğince istikrarlı bir istikrara oturtmaya çalışacağını kaydetti.
“Kılıçdaroğlu daha esaslı bir değişim fırsatı sunar”
Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun galibiyetinin ise Türk-Amerikan ilişkilerinin yeniden güçlenmesini sağlayabilecek daha esaslı bir değişim için fırsat sunabileceğini belirten Lesser, şu değerlendirmeyi aktardı:
“Washington ile Ankara ortasındaki güvensizlik ve Türk kamuoyunda ABD’ye duyulan güvensizlik, ABD ile Türkiye ortasındaki görüş ayrılıkları Natürel ki birdenbire yok olup gitmeyecek. lakin Kılıçdaroğlu’nun seçilmesi daha yapan bir başlangıç yapma imkanı sunar. Ukrayna’daki gelişmeler, NATO’ya Üye olmanın ve bu ittifakın sağladığı Emniyet garantilerinin ne kadar Ehemmiyet taşıdığını gözler önüne seriyor. lakin bu Emniyet garantileri Türkiye tarafından çantada keklik olarak da görülmemeli. Zira bunlar Aka ölçüde siyasi işbirliğine dayanıyor. Kanımca bu nedenle seçimler sonrasında Türkiye, nihayet yıllarda batı ile berbatlaşan alakalarını onarmaya çalışacaktır.”
Amerikalı uzman Lesser ayrıyeten ABD ile işbirliğini uygunlaştırma vaadinde bulunan Kılıçdaroğlu’nun seçim galibiyetinin Özellikle ABD Kongresi’nin Türkiye’ye yönelik tavrında Aka değişimi beraberinde getirebileceğine işaret etti.
Muhalefetin galibiyeti F-16 düğümünü çözer mi?
Son yıllarda pek Fazla krizin yaşandığı ABD-Türkiye bağlarında Aka ölçüde “al-ver” diplomasisi olarak isimlendirilen, transaksiyonel bağ formatı öne çıkıyor.
Erdoğan’ın Finlandiya’nın NATO üyeliğine onay vermesi ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlara uymaya dönük adımlar atması karşılığında Biden idaresinin geçen hafta Ankara’nın F-16’ların modernizasyonu için taleplerinin Ufak bir kısmına, 250 milyon dolar fiyatındaki ekipman talebine yeşil Fer yakması, Ankara-Washington çizgisinde yürüyen al-ver diplomasisine Örnek olarak gösteriliyor.
Ancak Türkiye’nin asıl talep ettiği 20 milyar dolarlık F-16 satış ve modernizasyon talebi Kongre’nin muhalefeti nedeniyle hâlâ rafta. Biden idaresinin, Türkiye’nin seçimlerden sonra İsveç’in NATO üyeliğini onaylaması halinde bu talebinin karşılanması istikametinde ek adımlar atabileceği belirtiliyor.
Kılıçdaroğlu’nun kazanması ve yeni hükümetin demokraside, Hariç siyasette yapan adımlar atması durumunda ise Kongre’nin Türkiye’nin hava kuvvetlerini modernize etme talebine yeşil Fer yakmakta daha esnek devinim edebileceği kaydediliyor.
Halkbank sancısı
Bu ortada ABD Yüksek Mahkemesi 19 Nisan’da Halkbank davasıyla ilgili olarak zamanlaması ve içeriği dikkat cazip bir karara imza attı.
Mahkeme, Halkbank’ın ABD’de yargılanamayacağı tarafındaki itirazını reddetti, Halkbank’ın bu itirazını dayandırdığı Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Maddesi’nin (FSIA) cezai kovuşturmalarda uygulanamayacağına hükmetti.
Ancak mahkeme tıpkı vakitte Halkbank’ın “teamül hukuku kapsamında yargılanamayacağı” itirazını dikkate alarak, belgeyi teamül hukuku bakımından tekrar incelemesi için İkinci İstinaf Mahkemesi’ne iade etti.
Siyasi gözlemcilere nazaran, İran yaptırımlarının delinmesi nedeniyle Halkbank’a karşı ABD’de süren ve 20 milyar dolarlık bir cezaya yol açabileceği belirtilen dava, Amerikan idaresinin Erdoğan üzerinde tuttuğu “Demokles’in kılıcını” andırıyor.
Politik risk danışmanlığı hizmeti veren Teneo’nun Eş Lideri ve global risk uzmanı Dr. Wolf Piccoli, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “Bu, yakın tarihte yaptırımları kasıtlı bir biçimde delmek için girişilen en Aka organizasyon” dedi.
Yargılama süreci takvimine ait belirsizliğin sürdüğünü, fakat verilecek kararın sonuçlarının hem siyasi hem de ekonomik açıdan Aka Ehemmiyet teşkil edebileceğine işaret eden Piccoli, “Halkbank’ın hatalı bulunması, Ankara’da iktidarda kim olursa olsun, Türk hükümeti ve Türkiye’nin imajı açısından utanç verici olacaktır. Ayrıyeten, milyarlarca doları bulacak bir ceza ihtimali, hem Türk iktisadına hem de Türkiye’nin en Aka ikinci bankasına ziyan Eda ihtimalini doğurabilir” diye konuştu.
Biden idaresine Türk demokrasisine takviye çağrısı
Türk Siyaset sahnesindeki gelişmeleri yakından izlendiği ABD’de, Biden İdaresi’ne, “Demokratik bir Türkiye’yi” destekleme” davetleri da yapılıyor.
Bu davetlerden biri de, ABD’nin eski Ankara Büyükelçisi Eric Edelman ve Demokrasileri Savunma Vakfı (FDD) kıdemli uzmanı Sinan Ciddi’nin imzalarını taşıyor.
Edelman ve Önemli, Bir arada kaleme aldıkları ve The National Interest‘te yayımlanan yazıda, “Mevcut şartlar altında, Özgür ve adil seçimler yapılsa, Erdoğan’ın Kemal Kılıçdaroğlu karşısında kaybedeceği kesin. Fakat seçimlerin Özgür ya da adil olacağı Kesin olmaktan uzak” görüşü aktarılıyor.
“Demokratik bir Türkiye’nin varlığını sürdürebilmesi, ABD’nin çıkarınadır” tabirlerine yer verilen ve tekrar batı İttifakı’nın muteber ve ayrılmaz bir kesimi olabilmesi için Türkiye’de demokratik bir iktidar değişikliğinin Gerekli olduğuna işaret edilen yazıda, “Washington, Türkiye’de demokratik seçimlerin desteklenmesi için kuvvetli bir Davet yapmalıdır” denildi.
“Rusya’nın mümkün müdahalesi teşhir edilsin”
Sinan Önemli, Edelman ile Bir arada neden bu türlü bir yazma kaleme aldıklarını DW Türkçe’ye anlattı.
Ciddi, “Erdoğan’ın Türk demokrasisine verdiği ziyan ve tahribatın artık askeri darbelerin verdiği ziyandan daha Çok olduğunu düşünüyorum. Erdoğan iktidarı artık yalnızca Türkiye’nin demokratik geleceği için bir tehdit oluşturmuyor, AKP iktidarı birebir vakitte Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada Mevcut olan yahut gelişmekte olan antidemokratik kampı cesaretlendirici tesirde bulunuyor. Erdoğan’a misal idareler, dünyada İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana oluşturulan saydam, şeffaf, topluma hesap verebilen Yönetim usulüne karşı cephe oluşturuyorlar” diye konuştu.
“Peki, ABD Türkiye’de seçimlerin adil ve Özgür olması için nasıl dayanak verebilir” sorusunu yanıtlayan Sinan Önemli, şunları kaydetti:
“ABD idaresi, Rusya’nın seçimlere müdahalesi ile ilgili olarak elinde ne kadar bilgi varsa, hem Türkiye’de iktidara, hem de muhalefete vermelidir. Rusya Federasyonu, 2016’dan itibaren Amerikan seçimlerine ve Tüm batı demokrasilerindeki seçimlere, açıkça müdahale etti ve bu ispatlandı. ABD ve Batılı devletler muhtemelen bu bahiste artık Fazla bilgi sahibi ve bu bilgiler Türk devleti, Yüksek Seçim Şurası ve sivil cemiyet ile paylaşılmalı, nasıl Önlem alınması gerektiği konusunda da telkinlerde bulunulmalı. Batı’nın Türkiye’de seçimlerin Özgür ve adil yapılması için sunabileceği en Değerli takviye budur. Rusya’nın atılımlarının teşhir edilmesi gerekir.”
Aynı vakitte ABD’nin Deniz Piyadeleri Üniversitesi’nde öğretim vazifelisi olan Sinan Önemli ayrıyeten ABD İdaresi’nde Erdoğan’ın bir beş Yıl daha iktidarda kalacağı tarafında bir öngörünün Mevcut olduğu bilgisini de paylaştı.
“Biden idaresinde, problemli olsa da Erdoğan ile bağları direktörün formülünün bulunduğu kanaati var” diyen Önemli, “Bu formül de, ‘Bakın Finlandiya’nın NATO’ya girmesini sağlayabildik, karşılığında da Ankara’yı Ufak F-16 modernizasyon paketiyle kısmen ödüllendirdik’ diye anlatılıyor. Ayrıyeten seçimleri kazanması halinde de Erdoğan’ın ABD’ye İsveç’in NATO üyeliği, S-400’lerin üçüncü bir ülkeye transfer edilmesi üzere, bağları olağanlaştırmaya yönelik adımlar atacağı iletisini verdiği tarafında duyumlar da var” dedi.
Türkiye demokrasisi için nihayet fırsat mı?
Öte yandan Bazen Batılı uzmanlar, seçimlerin Türkiye için “tarihi” değere sahip bir yol ayrımını temsil ettiğine, seçmenlerin oylarıyla demokrasi ile otokrasi ortasında bir tercih yapacaklarına, bu tercihin tıpkı vakitte Türkiye’nin milletlerarası Siyaset sahnesindeki pozisyonunu, jeopolitik kimliğini de etkileyeceğine dikkat çekiyorlar.
Ancak ABD’li Brookings Enstitüsü uzmanlarından Ömer Taşpınar, Erdoğan’ın göründüğü kadar güçlü, Türkiye’nin de Rusya ya da Çin üzere otoriter bir ülke olmadığı görüşünde.
“Erdoğan kazansa da, kaybetmeye mahkum”
Taşpınar, Asia Times‘ta yayımlanan tahlilinde, Batı’da Türkiye demokrasisinin olgunluğuna duyulan güvensizlik üzere Türkiye’de de Erdoğan’ın seçimleri kaybetmesi durumunda çekileceğine, barışçıl bir iktidar değişikliğinin Muhtemel olduğuna inanmakta zorlanan kısımlar olduğuna dikkat çekerek, bunu “kaderci bir teslimiyet algısına” benzetti.
Aynı telaşlı yaklaşımın, bu seçimleri “Türkiye’nin diktatörlüğe kaymadan evvelki nihayet şansı” olarak görenlerde de gözlemlediğine işaret eden Taşpınar, bunun “Türkiye gerçeklerini göz arkası eden bir yaklaşım” olarak nitelendirdi.
Taşpınar, “hiç olmadığı kadar güçsüz konumda” ve “varoluşsal bir mücadele” veriyor dediği Erdoğan için, “Devasa cumhurbaşkanlığı sarayını çevreleyen duvarların arkasındaki Erdoğan, gerçeklikten kopuk ve etrafı dalkavuklarla çevrili, yalnız bir adam” sözlerini kullandı.
İnşa ettiği Biricik adam rejiminin Erdoğan’ı güçlendirmeye yetmediğine işaret eden Taşpınar, “Erdoğan 14 Mayıs’ta kazanırsa, bunu yönetme yetkinliği, ya da taban fiyatı artırmak yahut emeklilik yaşını düşürmek üzere popülist siyasetleri sağlamış olmayacak. Kazanırsa şayet, Fazla Çok sayıda insan hâlâ onun siyaseten yenilemez olduğuna inandığı için kazanır” görüşünü aktardı.
Yorum Yok