Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, “Kararları eleştirmek yerine kararlara imza atanları amaç alan, insaf ve izanla bağdaşmayan, nihayet analizde şahsî ve kurumsal prestiji zedelemeye yönelik ithamların da hiçbir yararı yoktur” dedi. Arslan konuşmasında laiklik vurgusu da yaptı.
Anayasa Mahkemesi’ndeki merasime Cumhurbaşkanı ve AKP genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, millet İttifakı Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu, AKP genel Lideri Vekili Binali Yıldırım, yüksek yargı organ liderleri katıldı.
Arslan konuşmasında şu sözleri kullandı:
“Bu Yıl Cumhuriyetimizin yüzüncü yılını kutluyoruz. Bu nedenle, düzenlediğimiz sempozyumun konusunu ‘Yüzüncü Yılında Cumhuriyet ve Anayasa Yargısı’ olarak belirledik. Bu kapsamda Anayasa Mahkemesi kararlarından hareketle Cumhuriyet’in anayasal kimliği üzerine kimi değerlendirmeleri sizlerle paylaşmak istiyorum.
Öncelikle belirtmek gerekir ki her anayasanın Vakit ve yer içinde oluşan, gelişen ve yaşayan bir kimliği vardır. Bir milletin geçmişi ile bugünü ortasındaki etkileşim, kırılmalar ve süreklilikler bu kimliğin şekillenmesinde tesirli olmaktadır.
Başka bir sözle anayasal kimlik başta anayasayı yorumlamak ve uygulamakla misyonlu anayasa mahkemeleri olmak üzere hukukî ve siyasal aktörlerin kararlarıyla şekillenmekte, toplumsal gereksinimler ve gelişmeler dikkate alınmak suretiyle Daimi yenilenmektedir.
Bu bağlamda Türk anayasa kimliğinin en belirleyici niteliği hukuk devletidir. Anayasa’nın Başlangıç kısmı ile 2. ve 14. hususlarını Bir arada okuduğumuzda Cumhuriyetin öteki vasıflarının tıpkı vakitte hukuk devletini nitelediklerini görürüz.
Buna nazaran Türkiye Cumhuriyeti, ulusal egemenliğe, kuvvetler ayrılığına, adalete ve insan haklarına dayanan demokratik, laik ve toplumsal bir hukuk devletidir. Esasen Anayasa’nın kalan kısmı bir manada bu cümlenin, hatta hukuk devleti prensibinin açıklaması mahiyetindedir.
Anayasa Mahkemesi de hukuk devletini Anayasa’nın anne unsuru olarak belirlemiştir. Mahkemeye nazaran hukuk devleti Anayasa’nın bütün hususlarının yorumlanması ve uygulanmasında göz önünde bulundurulması Mecbur olan bir prensiptir.
Türkiye Cumhuriyeti tıpkı vakitte toplumsal bir hukuk devletidir. Asırlar Evvel Aka mütefekkir Fârâbi, faziletli ya da İdeal devletin insanın memnunluğunu sağlayan devlet olduğunu belirtmiştir.
Anayasa’nın 5. hususu uyarınca şahısların ve toplumun refah, huzur ve memnunluğunu sağlamak, bu maksatla toplumsal hukuk devleti ve eşitlik prensipleriyle bağdaşmayan mahzurları kaldırmak devletin misyonları ortasındadır. Anayasa Mahkemesine nazaran de bireylerin refah ve memnunluğunu sağlamaya yönelik olarak toplumsal devletin herkes için insan haysiyetine yaraşır taban bir hayat seviyesini gerçekleştirmesi gerekmektedir.
2010 anayasa değişikliğiyle hukuk sistemimize giren ferdî müracaat, insan haklarına dayalı hukuk devletinin daha tesirli formda hayata geçirilmesine hizmet etmektedir. Bu kapsamda ferdî müracaatın on yılı aşan uygulaması, Cumhuriyetin niteliklerinin hak eksenli bir yaklaşımla yorumlanmasına Fazla Kıymetli kakılar yapmıştır.
Bu katkının en bariz örneğini laiklik prensibinin yorumunda bulabiliriz. Anayasa Mahkemesi kararlarında bu prensibin hâkim olduğu bir hukuk tertibinde dinî tercihler ve bunların şekillendirdiği Ömür usulünün devletin müdahalesi dışında, fakat müdafaası altında olduğu belirtilmektedir.
Mahkememiz, hak eksenli laiklik yorumuyla, bir yandan avukatın başörtülü olduğu için duruşma salonundan çıkartılmasını, öbür yandan da gayrimüslim bir azınlık cemaatinin dinî önderinin seçimine devlet tarafından müdahale edilmesini din özgürlüğünün ihlali olarak görmüştür.
Öte yandan Anayasa Mahkemesi sıklıkla demokratik hukuk devleti terkibini kullanarak günümüzün geçerli demokrasi anlayışı olan anayasal demokrasiye vurgu yapmaktadır. Anayasa’nın Başlangıç kısmında egemenliğin kayıtsız koşulsuz Türk Milletine ilişkin olduğu, lakin egemenliği millet ismine kullanmaya yetkili kılınan hiçbir şahıs yahut kuruluşun hürriyetçi demokrasi ve bunun icaplarıyla belirlenmiş hukuk tertibinin dışına çıkamayacağı belirtilmiştir.
Kuşkusuz hürriyetçi demokrasinin gereklerinden biri ve tahminen de en değerlisi Temel hak ve hürriyetlerin teminat altına alınmasıdır. ‘Demokratik anayasanın temeli özgürlüktür’ kelamıyla Aristoteles bundan yaklaşık 2.500 Yıl Evvel demokratik rejimlerin tarafını belirlemiştir.
Bilindiği üzere, demokratik anayasalar temel olarak özgürlükleri korumak hedefiyle, egemenliği kullanan güçlerin ayrılmasına ve sonlandırılmasına yönelik anayasal prensip ve kurallara yer vermişlerdir. Gerçekten Anayasa Mahkemesi kararlarında vurgulandığı üzere, Anayasa’da yer verilen kuvvetler ayrılığı prensibinin gayesi yetki aşımlarının ortaya çıkmasını ve Temel hakların ihlal edilmesini engellemektir.
Cumhuriyetin, herkesin eşit ve Özgür bireyler olarak kendilerini ilişkin hissettikleri demokratik bir hukuk devleti olarak yoluna devam etmesi hepimizin ortak gayesidir. Bu gayenin tam olarak gerçekleşmesinin biri toplumsal, Öteki de hukukî ve siyasal düzlemde olmak üzere iki Temel kaideye bağlı olduğunu düşünüyorum.
Öncelikle toplumsal seviyede bizim üzere olmayanlarla, bizden farklı düşünen ve yaşayanlarla sağlıklı bir ilgi kurmak durumundayız. ‘Öteki’ olarak gördüklerimizin ontolojik varlığını kabul etmedikçe bu sağlıklı ilgiyi kurma imkânı da yoktur. Kendimize hak gördüğümüzü ‘öteki’ne de hak görerek, adaleti ve özgürlüğü yalnızca kendimiz için değil öbürleri için de isteyerek, farklılıklarımızla bir ortada yaşamanın iklimini daima Birlikte oluşturmak zorundayız.
Diğer yandan, demokratik Cumhuriyetin geleceği hukukî ve siyasal düzlemde kuvvetler ayrılığı prensibinin ve bu kapsamda yargı bağımsızlığının tam manasıyla hayata geçirilmesine bağlıdır. Belirtmek gerekir ki, hangi hükûmet sistemi benimsenmiş olursa olsun, demokratik anayasalarda yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını koruyacak Özel düzenlemelere yer verilmiştir.
Anayasamızın ‘Mahkemelerin bağımsızlığı’ kıyı başlıklı 138. unsurunda, yargıçların vicdanî kanaatlerine nazaran karar verecekleri, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve yargıçlara -tavsiye ve telkinde bulunmak dâhil- hiçbir surette müdahale edilemeyeceği ve mahkeme kararlarının geciktirilmeksizin yerine getirileceği belirtilmektedir. Bu hâliyle 138. unsura demokratik hukuk devletinin sigortası diyebiliriz.
Bu maddeyi yorumlayan Anayasa Mahkemesi’ne nazaran, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı hâkimin çekinmeden ve tasa duymadan, rastgele bir Hariç tesir altında kalmadan, tarafsız tavırla ve özgürce karar verebilmesini gerektirmektedir. Bu da, yargıçlar için coğrafik teminat üzere birtakım anayasal ve yasal garantilerin yanında, sağlam bir Benlik ve kirlenmemiş bir yargısal vicdanla mümkündür.
Esasen anayasal kimliğin birçok ögesi üzere yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı prensibi de yeni değildir. Sözgelimi birinci anayasamız olan Kanun-i Esasî’deki ‘Mahkemeler her türlü müdahelâttan azadedir’ (m.86) kararıyla yargı bağımsızlığı teminat altına alınmıştır.
Meşrutiyet Devrinde bu kararın uygulamasını şahsen yaşayarak gören bireylerden biri Namık Kemal’dir. meşhur şair, yazılarında devletin devamının ve halkın bahtiyar olmasının yolunun adaletten geçtiğini Anlatım eder. mesela bir şiirinde şöyle der: ‘Bulunmazsa eşitlik milletin efrâdı beyninde, Geçer bir gün yere arşa çıksa pâye-i devlet.’ Özcesi, adaletin olmadığı yerde devletin payesi yahut gücü arşa çıksa bile bir gün yerle bir olur.
Namık Kemal adaletin sağlanmasının birinci kuralının yargı bağımsızlığı ve hâkim teminatı olduğunu belirtmiş, fakat adaletin aslında telaffuz değil bir hareket problemi olduğunu tutuklu yargılandığı bir davada Deneme etmiştir. Bunu ona öğretecek olan da, birkaç Yıl Evvel yazdığı mektupta kendisinden ‘nebbâş’ yani ‘mezar soyguncusu’ diye bahsettiği İstinaf Mahkemesi Lideri Abdüllatif Suphi Paşa’dan oburu değildir.
Duruşma ağır bir İlgi altında gerçekleşmiştir. Yapılan telkinlerin de tesiriyle, başta Namık Kemal olmak üzere Çabucak herkes mahkûmiyet kararı beklemektedir. Lakin, beklenenin bilakis, Namık Kemal’i hürriyetine kavuşturan bir karar verilmiştir. Kızı bu kararı verirken korkup korkmadığını sorduğunda, Mahkeme Lideri Suphi Paşa bütün vakitlerin yargıçlarına unutulmaz bir ders niteliğinde olan şu karşılığı vermiştir: ‘Yarın Hünkârın da, benim de huzuruna çıkacağımız bir hâkim vardır ki, yalnız ondan korkarım!’
Anayasal kimliğimizi oluşturan bütün bu unsur ve kıymetlerin en Aka teminatlarından biri Müstakil ve tarafsız yargıdır. Bu nedenle, demokratik hukuk devleti olarak Cumhuriyet bizden yargı alanında da Mustafa Kemal Atatürk’ün sözüyle “fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür” yargı mensupları ister.
Diğer yandan, ferdî müracaat üzere Cumhuriyetin hukuk alanındaki kazanımlarını ve insan haklarına dayanan devlet olma niteliğini korumak için egemenliği kullanan kurumların işbirliği içinde olması bir zorunluluktur. Hakikaten Anayasa Mahkemesi’ne nazaran, kuvvetler ayrılığı unsuru erklerin birbirleriyle kontaksız bir halde çalışmalarını değil tersine Anayasa’nın Başlangıç kısmında belirtildiği üzere ‘medeni bir Amel kısmı ve işbirliği’ içinde çalışmalarını gerektirmektedir.
Kurumsal ‘işbirliği’, bilhassa ferdi müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak varlığını devam ettirmesi ve Temel hakların daha yeterli korunabilmesi bakımından hayati derecede değerlidir. Çünkü işbirliği yoluyla kişisel müracaatın objektif tesiri hayata geçirilmediği takdirde, artan müracaat sayısını azaltmak ve ihlalleri önlemek Mümkün olmayacaktır.
Her vesileyle belirttiğimiz üzere, kişisel başvuruyu başarılı biçimde uygulamanın en tesirli yolu ihlallerin kaynağını kurutmaktır. Bunun için Anayasa Mahkemesince ihlale neden olduğu tespit edilen kanun kararlarının, idari yahut yargısal kararların hızla ortadan kaldırılması, bu suretle yeni ihlallerin önlenmesi gerekmektedir.
Bu noktada Anlatım etmek gerekir ki, Anayasa Mahkemesi hem norm kontrolünde hem de ferdi müracaatta kendisine verilen vazifeleri yerine getirirken Anayasa ile çizilen yetki haritasının dışına çıkmamaya İtina göstermektedir. Bu manada Mahkememiz ne yargısal aktivizme tevessül etmekte ne de anayasal ve yasal yetkilerini kullanmaktan imtina ederek kendini sınırlamaktadır.
Hiç kuşkusuz, bütün yargı kararları üzere, Anayasa Mahkemesi kararları da eleştirilebilir. Dahası eleştirilmelidir, çünkü tenkidin olmadığı yerde yargısal içtihadın gelişmesi Mümkün değildir. Bu bağlamda, kararlarımızı okuyup tahlil eden ve böylelikle bize ayna tutan tenkitlerden faydalanıyoruz. Bunu yapanlara da sahiden müteşekkiriz.
Bununla birlikte, Özellikle ferdi müracaatta verilen kararları içtihat bütünlüğünden soyutlamak suretiyle bunlarla ilgili olarak yüzeysel biçimde yapılan genellemelerden fayda sağlanmayacağını bilmek gerekir.
Aynı halde, en hisli ve teknik hususlara dair kararları bile 140 karakterle yorumlamaya çalışanların da Temel hakların korunmasına yönelik içtihadın gelişimine rastgele bir katkısı olamamaktadır.
Ayrıca, kararları eleştirmek yerine kararlara imza atanları maksat alan, insaf ve izanla bağdaşmayan, nihayet analizde ferdî ve kurumsal prestiji zedelemeye yönelik ithamların da hiçbir yararı yoktur. Bilakis, Anayasa Mahkemesi’ne yapılan ağır taarruzlar nihayetinde toplumun yargıya itimadını sarsarak en Çok demokratik hukuk devletine ve onu korumakla misyonlu olan başta yargı olmak üzere bütün kurumlara ziyan vermektedir.
Bu vesileyle, her türlü aksiliğe ve zorluğa karşın, Aka bir fedakârlıkla misyon yapan başkanvekillerimize, üyelerimize, raportörlerimize ve bütün çalışanlarımıza şükranlarımı sunuyorum.
Emeklilerimizden geçtiğimiz Devre içinde vefat edenlere Allah’tan rahmet, hayatta olanlara da sıhhat ve afiyet temenni ediyorum. Ayrıyeten Şubat ayında yaşanan Kahramanmaraş sarsıntılarında vefat edenlere Allah’tan rahmet, yakınlarına ve milletimize başsağlığı diliyorum.
Son olarak, kurum yıldönümü nedeniyle düzenlediğimiz sempozyumun başarılı ve verimli geçmesini temenni ediyorum. Celse liderlerine, bütün konuşmacılara, iştirakçilere ve sempozyumun düzenlenmesinde emeği geçen herkese katkılarından Dolayı teşekkür ediyorum. Bu his ve niyetlerle, törenimizi teşriflerinizden Dolayı hepinize bir Kez daha şükranlarımı sunuyor, sıhhat ve afiyet diliyorum.”
Yorum Yok