* Fehmi Koru
Bizler kendi seçimimizle meşgulken, yakın etrafımız sayılan bir Öbür ülkede yapılan seçim kıymetindeki halkoylamasını gözden kaçırdık.
Özbekistan’da evvelki gün -Pazar günü- halkoylaması yapıldı. Halkoylamasına %84.54 iştirak oldu. Sandıklar açıldığında halkın kahir ekseriyetinin -%90.21’inin- anayasada ve seçim sisteminde yapılacak değişikliklere onay verdiği anlaşıldı.
Yüzde 90’ın üzerinde kabul oyu.
Vay be.
Sizler namına ben göz bebeklerini yerinden fırlatacak bu gelişmeyi izlemeye çalıştım.
Sandığa yansıyan Sonuç hala ülkeyi Aka yetkilerle yöneten devlet başkanı Shavkat Mirziyoyev’in –Şevket Mirzaoğlu– Aka başarısı.
Özbekistan 30 küsur Yıl boyunca yalnızca iki lider gördü.
Ülke şimdi Sovyetler Birliği’nin bir kesimi iken, Özbekistan Komünist Partisi birinci sekreteri unvanıyla 1989 yılında idaresi üstlenmiş olan İslam Kerimov, Sovyetler’in nihayet devrinde kısa bir mühlet -24 Mart 1990 ile 1 Eylül 1991 arasında- Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanı sıfatını taşımıştı.
O tarihten 2 Eylül 2016 tarihinde vefatına kadar da ülke daima onun idaresi altında kaldı.
Shavkat Mirziyoyev Özbekistan’a cumhurbaşkanı olmadan Evvel ülkesinde -2003 ile 2016 arası- üç Devre başbakanlık vazifesini yürüttü. İslam Kerimov’un vefatı üzerine onun yerine Namzet olup 14 Aralık 2016 tarihinde beş yıllığına cumhurbaşkanı seçildi.
Mirziyoyev kendisini cumhurbaşkanı seçtirince yerine başbakan iken yardımcısı olan Abdulla Aripov’u atadı. Aripov 2016’da üstlendiği başbakanlık misyonunu hala sürdürüyor.
En nihayet 2021 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini de yine Mirziyoyev kazandı.
Pazar günü yapılan halkoylaması, 2026 yılında yapılacak seçimde iki Devre cumhurbaşkanlığı yaptığı için üçüncü Sefer Namzet olamayacak hale gelmesi beklenen Shavkat Mirziyoyev’e 2040 yılına kadar cumhurbaşkanı olma imkanı sağlıyor.
Halkoylamasında kabul edilen değişiklikle, cumhurbaşkanının misyon müddeti beş yıldan yedi yıla çıkıyor. Ayrıyeten 2026 yılında yapılacak seçimi değişiklik sonrası yeni devrin birinci seçimi haline getiriyor. Mirziyoyev o sayede 2026’da tekrar seçilip sonrasında 14 Yıl daha cumhurbaşkanlığında kalabilecek.
Mirziyoyev şimdi 65 yaşında, 2040 yılında 83 yaşında olacak.
Yerine başbakanlığa atadığı Aripov ondan daha genç, şu anda 61 yaşında. Herhalde Shavkat Mirziyoyev cumhurbaşkanı kaldığı sürece Aripov da başbakan olmaya devam edecektir.
Dost ve kardeş kimi ülkelerde cumhurbaşkanları fakat vefatlar sonrasında değişiyor.
Özbekistan’da medya bütünüyle Mirziyoyev’i destekliyor. Cumhurbaşkanı seçildiği her iki seçimde karşısına kuvvetli rakipler çıkmadı.
Her iki seçimde, medya, seçmenlerin ya kaos ya radikaller ya da Mirziyoyev seçenekleri ortasında tercihte bulunacakları bir kampanyanın sürdürücüsü olmuş. Mirziyoyev’in seçim kampanyasında ülkenin öndegelen sanatkarları onun için oy talep ederek yer almışlar. Kamu da birincisinde (2016) %86.6, ikinci seçimde de (2021) %80.1 oy oranı ile üçüncü şıktan yana oy kullanmış.
Economist dergisi birinci seçim için ‘yüz karası’ gibi beğenilen olmayan bir sıfat kullanıyor.
Zaten Mirziyoyev’e yabancı basının taktığı sıfatlar Fazla beğenilen değil. En kibarı ‘otoriter’ sıfatı… Doğrudan ‘diktatör’ sıfatını kullanan da var.
Selefi İslam Kerimov da misal sıfatlarla anılırdı.
Yabancı medya, ne olacak…
Kerimov dönemi ile Mirziyoyev’in ‘Yeni Özbekistan’ sıfatıyla da anılan devri ortasında en Kıymetli değişiklik, ülkenin Kıymetli İhracat unsuru olan pamuk üretimde klâsik olarak süregiden zorla çalıştırma alışkanlığının sona erdirilmesi…
Reform denildiğinde akla birinci bu geliyor.
Özbekistan’da evvelki gün ağır iştirakle yapılan bir seçim değil, halkoylaması; lakin orada seçimlere iştirak da daima yüksek oluyor. Katılanların Aka kısmı oylarını kaosa yahut radikal İslamcılar diye sunulan rakip adaylara kullanacak değiller ya, herkes Bazen seçmesi gerektiğini gazetelerden yahut TV kanallarından öğreniyor.
Gazeteler ve TV kanalları da Bazen destekleyeceklerini biliyor.
Kurulu düzey başkanın vefatıyla bile bozulmuyor görüldüğü üzere. Ölenin yerine Çabucak en yakınındaki şahıs misyonu üstleniyor, kendisi bir basamak üste çıktığında bir basamak altındaki kişiyi kendisinin eski yerine getiriyor.
“Devlette devamlılık esastır” klişesi o Cin ülkelerde “Devlet idaresinde devamlılık esastır” biçiminde uygulanıyor.
Yabancı medya oralarda olanı küçümsüyor dedim ya, Fransız haber ajansı AFP’nin muhabiri, güya Öbür işi yokmuş üzere, oyunu kullanan Özbeklere halkoylamasından ne beklediklerini sormuş. 40 yaşındaki Amel insanı Shamsiddin Zhurayev “Değişiklik bekliyorum, fakat değişikliğin hangi istikamette olacağından emin değilim” kaypak karşılığını vermiş.
Soyadının bilinmesini istemeyen 70 yaşındaki Nurkhamil, “Şu anda olan her şey cumhurbaşkanı ömür uzunluğu iktidarda kalsın diye oluyor” demiş.
Çekingen olması doğal.
Mirziyoyev seçilmezse ülkede kaos yaşanır…
Oylar aşırılara verilirse ülkenin nerelere gideceği bilinmez…
İstikrar için oylar Mirziyoyev’e…
Ülkenin dört bir yanındaki reklam panolarında, gazete ve TV reklamlarında seçimler öncesinde bu Cin propagandalar yapılmış. Halkoylaması öncesinde, ülkenin bilinen isimleri, “Yeni hayat, oh ne rahat” tarzı reklamlarla ‘evet’ oyu verilmesi yolunda halkı aydınlatmışlar.
Seçime gidilen ülkemizde bazıları “Bu, demokratik nihayet seçim” tespitini paylaşıyor ya, Türkiye’de 150 yılı aşkın bir müddettir idarelerin seçimlerle belirlendiğini, her seçimde iktidarın karşısına onun yerini alabilecek muhalif rakipler çıkabildiğini, medyada az da olsa farklı eğilimden yayın organları bulunduğunu ve seçmen kitlesinin ikna edilmeye Aleni olduğunu unutuyor o kişiler…
Hiç değilse şimdilik bu türlü bir ülke Türkiye.
Özbekistan’daki halkoylamasını ülkelerimiz ortasındaki farklılıklar görülsün diye ele aldım.
*Bu yazma fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Yorum Yok