Günce Akpamuk
BBC Türkçe
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 7 Mart’ta yaptığı açıklamada, 6 Şubat’ta meydana gelen zelzelelerin akabinde Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Hatay, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Malatya, Adana ve Osmaniye’de ihale sürecini tamamladıkları 21 bin 62 konutun imaline başlandığını açıkladı. Kurum, 13 Mart’ta yaptığı açıklamada da, “72 bin 596 konut yapacağımız Kahramanmaraş’ta da birinci kazmayı vurduk” dedi.
Bakan Kurum, ihale sürecinin başlamasından bir gün evvel, yani 20 Şubat’taki açıklamasında ise bu süreçte Emlak Konut, Bina İşleri, Kentsel Dönüşüm, Mekansal Planlama ve ulusal Emlak genel Müdürlüklerinin, Toplu Hane Yönetimi Başkanlığı (TOKİ) uyumunda, eşgüdüm içinde çalıştığını söylemişti.
Bu açıklamaların akabinde BBC Türkçe olarak ihale sürecinin nasıl işlediği, hangi şirketlerin hangi bölgelerde inşaata başladığı, bu yerlerdeki zemin etütleri ve haritalandırmaların ne Vakit tamamlandığı, inşaatı tamamlanan konutlarda kimlerin oturacağı üzere sorulara Cevap aradık.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile TOKİ, mevzuyla ilgili sorularımıza Karşılık vermedi.
İhale süreci nasıl işliyor?
Kamu İhale Kurumu’nun “ihale arama” sayfasında zelzele bölgesindeki inşaatlara dair tamamlanan ihaleler açıklanmaya başlandı.
BBC Türkçe’ye konuşan Milletlerarası Şeffaflık Örgütü Temsilcisi Avukat Oya Özarslan, “Açıklamalardan gördüğümüz, anladığımız kadarıyla halk İhale Kanunu’nun 21/b bendi kullanılıyor. Bu da pazarlık yordamıyla ihale sistemi. Yani Aleni ihale sisteminin dışında kalmış olunuyor. Süreci halk ihale sayfasında görememe sebebi bu. TOKİ yapıyor bunları ve onun sayfasında da yok” diyor.
Özarslan, 21/b bendine nazaran doğal afet, salgın hastalık üzere durumlarda alımı hızlandırmak ismine kullanılan pazarlık yordamı ihale prosedürünün aslında doğal afet sırasında çadır, su, yiyecek üzere acil temin edilmesi gereken konularda uygulanması gerektiğini belirtiyor.
Pazarlık yordamı ihale sisteminde her şirketin bu ihalelerden haberdar olmadığını ve muhakkak kurumlara davetiye gönderildiğini, ihaleyi Meydan isimlerin de ihale süreci bittikten sonra açıklandığını Anlatım eden Özarslan, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Kendi takdir ettikleri kurumlar bunlar. Ayrıyeten ihaleleri izleyen uzmanlara nazaran, Aleni tarzla yapıldığında kamunun faydasına olacak biçimde bir indirime gidilebildiğini görüyoruz fakat pazarlık tarzıyla yapılan ihalelerde ekseriyetle maliyet artışı Laf konusu oluyor.
“Bu dar bir pasta ve bu pastanın içerisinde hangi siyasi istikameti olan kümelerin, nasıl rol aldığını bilmiyoruz. Anladığımız kadarıyla 21 Şubat’ta başlayan süreç Fazla süratli ilerliyor. 50 taneyi geçmiş ihale ve Yekün sayı da 350 ila 400 milyar ortasında varsayım ediliyor. Bu fevkalade bir sayı. lakin Aleni ihale sürecinde olmaması bu kadar Aka bir kaynağın nereye gittiği sorusunu doğuruyor”.
Özarslan, Milletlerarası Şeffaflık Örgütü’nün halk İhale Kurumu’nun kendi istatistikleri üzerinden hazırladığı raporu hatırlatarak, “2004 yılında pazarlık yöntemiyle yapılan ihaleler yüzde 10 iken, 2021’de bu yüzde 23,21’e çıkıyor. Birebir yıllarda Aleni ihaleler yüzde 75 iken 60’ın altına düşmüş” diyor.
Şehir plancıları devreden çıkarıldı
Kendisi de Belde plancısı olan Gayrimenkul için Strateji Platformu’nun (GİSP) Lideri Hakan Gümüş, BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada, seçim olmasaydı bu kadar süratli devinim edilmeyeceğini söylüyor:
“Planlama Önemli ve kapsamlı bir iş. Öncelikle, yeni gelişme ve Hane alanlarının nerede olacağına karar vermeniz için taban etütlerinin yapılması lazım. ‘Zemin etütleri evvelden elimizde vardı’ deseniz bile zelzele Tüm yer formunu değiştirdi.
“İkinci bahis ise kenti tekrar inşa etmek yalnızca yapı dikmek demek değil. Kalıcı Hane yapalım ve bir Lahza Evvel taşıyalım isteniyor. lakin bu kentin toplanma yerleri, toplumsal alanları, eski kent merkezleriyle ulaşım ilişkileri vs Tüm bunların sağlıklı bir halde planlanması lazım.”
BBC Türkçe’ye konuşan TMMOB kent Plancıları Odası (ŞPO) Yönetim Heyeti Başkanı Gencay Serter ise bu süreci yönlendirenin 24 Şubat 2023 tarihinde yayımlanan 126 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi olduğuna dikkat çekiyor ve kararnameyle, planlamanın periyot dışı bırakılarak sürecin hızlandırıldığını Anlatım ediyor:
“Kararnamenin özü; bir yerde zemin etüdü yapıldıysa, varsa ve uygunsa, direkt Hal planı üzerinden ruhsatlandırma yani inşaat yapabiliyor.”
“Zemin bunlardan yalnızca bir bileşen”
ŞPO olarak bir kenti kurmak için yalnızca taban uygunluğunun Kafi Kaide görülmemesi gerektiğini düşündüklerini belirten Serter, “Zemin bunlardan yalnızca bir bileşen” diyor.
Serter planlama sırasında kültür, turizm, tarım, ulusal savunma bakanlıkların yanı Dizi DSİ üzere halk kurumlarının görüş vermesi gerektiğini belirtiyor ve ekliyor:
“Şu anda yerleşilebilirlik tahlili yapılıyor yani taban açısından sağlam yerler aranıyor lakin oranın Örneğin sel açısından bir afet riski taşıyıp taşımadığı bilgisi yok. Yalnızca Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, zelzele açısından değerlendirildiği için bu Noksan bir kıymetlendirme.
“Kentler ticaretiyle, endüstrisiyle, Hane alanlarıyla, eğitim alanlarıyla, alt yapısı ve üst yapısıyla, bir bütün. Bütünlüklü bir formda planlanması gerekiyor. Bu uzun vadeli ve kompleks yapıyı çözümlemenin yalnızca Biricik bir yolu var: kent planlama. Bizim mesleğimize, Belde planlama disiplinine tahminen ülke tarihinde en Fazla muhtaçlık duyulan periyotta, çok irrasyonel bir yaklaşımla biz devir dışı bırakıldık. Kurumlardan görüş alınması mecburiliği bile yok. Planların askı süreci yok. Bunun sonucunda da bir afetten kaçarken Öbür afetlere yakalanma riski var. Tıpkı vakitte da nitelikli ve konforlu kent kurgularını yakalamama riski var”.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Temsilcisi Özarslan da Hatay Havalimanı örneğini vererek bu sürecin çabukla değil, itinayla ilerlemesi gerektiğini belirtiyor:
“Bu dersleri almış olmamız lazımdı. Hatay Havalimanı, sivil toplumun itirazına, dava açmasına, uzun müddet de o dava sürecini yürütmesine Karşın neredeyse inatla tekrar oraya yapıldı ve zelzele anında kullanılamayacak hale geldi. Sivil toplumu hiç işin içine katmadan lakin kamuya da bir açıklığı olmadan Aka bir çabukla işleyen bir süreç görüyoruz.”
İnşaatlar nerelerde yapılacak?
Serter, 126 No’lu kararnameyle Otlak ve orman alanlarının da yapılaşabilir Meydan olarak görüldüğünü söylüyor ve ekliyor:
“Planlamada şöyle bir şey vardır, biz Otlak ve orman alanlarını olağanda korumak isteriz. Yalnızca taban üzerinden kıymetlendirme yaptığınız Vakit üzerindeki Otlak alanının sizin için Fazla değeri harbiyesi olmuyor. ancak Tüm bir kentin yakın etrafıyla bütünlüklü olarak tahlili yapılsaydı tahminen Otlak ve orman alanlarında hiç yapılaşmaya muhtaçlık duymayacağımız kent kurguları yaratabilirdik”.
İnşaat için belirlenen yerlerin halk toprağı olma mecburiliği bulunmadığını, kamulaştırma üzere araçların da 126 No’lu kararnamede olduğunu belirten Serter, dağlık bölümlerin yer açısından daha inançlı olduğu niyetiyle devinim edildiğini söylüyor.
“Biz ‘Dağlara yerleşilmesin’ demiyoruz. Eski kentlerin hepsine tıpkı formda yerleşilsin de demiyoruz. Şayet yapılan daha ayrıntılı çalışmalarla buralar ‘yerleşilemez alan’ olarak ortaya çıkarsa, oradaki malikleriyle bu bahis tartışılıp onlara durum izah edilip Öbür yerlere gönderilmeli. Eski kentlerde yaşanabilir yerler varsa onlar da kıymetlendirilebilir.”
Gümüş ise “Şu anda Hazine’ye ilişkin olan ve nispeten sağlam tabana sahip zirve yamaçlarında bulunan yerlere yerleşilmeye çalışılıyor. Farklı mimari kümeler master plan için çalışıyor. Bu çalışmalar Elbistan’da, Hatay’da, Kahramanmaraş’ta devam ediyor” diyor.
İnşaatların başlayabilmesi için teknik olarak Fazla Önemli bir çalışma yapıldığını belirten Gümüş, “Mevcut taban etütleri üzerinden Muhtemel olan en hakikat lokasyonlara yerleşilmeye çalışılıyor. Kente olan uzaklığı, yeşille irtibatları üzere Çağdaş tasarım kriterlerine dikkat ediliyor. Yalnızca Çabuk edilmesinde Sıkıntı görüyorum. Halbuki, Fazla süratli bir halde konteyner kentlere taşınması gerekirdi. Sonrasında planlama sürecinin daha sindirilerek yürütülmesi gerekirdi” diye ekliyor.
İnşaatın başlaması ne demek, GYODER ve Aka şirketler bu sürecin neresinde?
Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Lideri Mehmet Kalyoncu, zelzele bölgesindeki yeni Belde merkezlerinin “master plan tasarımı” için “gönüllü olarak” çalışmaya başladıklarını açıkladı. Kalyoncu master plan çalışmalarının bütçesinin GYODER tarafından karşılanacağını Anlatım etti.
GYODER’in 7 Mart tarihli basın açıklamasında, “GYODER olarak, zelzele bölgesinde Bayındırlık ve ihya edilecek olan yeni Belde merkezlerinin ‘kentsel strateji, masterplan ve mimari tasarımları’ için büsbütün istekli bir halde tabiatla uyumlu, dizayna değer veren, en Müsait tekniği baz Meydan ve toplumumuzun menfaatlerini önceleyen bir nazar açısıyla Teklif niteliğinde bir çalışma yaparak elimizden gelen katkıyı sunmak için çabalıyoruz” denildi.
Açıklamada, “Tasarım sürecinin dışında rastgele bir sürecin içinde GYODER olarak bulunmadığımızı da kamuoyunun bilgisine sunarız” sözü yer aldı.
“İnşaatın başlamasından kasıt mimari projelerin başlaması demek” diyen Gümüş süreci şöyle anlatıyor:
“Mart sonu, Nisan başında master planlar açıklanıp işe başlanması hedefleniyor. GYODER süreci koordine ediyor. Hatta yabancı mimarlar da bölgeye getirildi.
“Sonra da belli bölgeler, GYODER üyesi olan Aka inşaat firmaları ortasında Pay edildi. Pay edilmeyi yanlış anlamayın, bu Aka bir kar beklentisiyle, Aka paralar kazanmak için yapılmıyor. Tam zıddı birçoğu bunu bağış olarak yapıyor. Kimileri da maliyet artı düşük bir karla yapacak. GYODER üyesi Aka inşaat firmaları taşın altına elini koydu demek daha yanlışsız.
“Bakanlığın denetiminde ihale süreci olacak ve bakanlıkla muahede yapacaklar.”
Gümüş nihayet olarak, bu master planların mimarlık ofislerinden istendiğini lakin olağanda bunun Belde planlama işi olduğunu belirtiyor:
“Çünkü mimarlık ve Belde planlama ölçek prestijiyle da Fazla farklı işler. Master planların Belde plancılar tarafından yapılması gerekirdi”.
Yorum Yok