Ertuğrul Özkök, eşinin ismine gönderme yapan “Tansu’ya Mektuplar” başlığı altında yazdığı ve “newsletter” olarak paylaştığı yazılarında bugün Ali Cabbar’ın “Aşk Olsun Çocuk: Deniz Gezmiş’in Ömrü ve Mücadelesi…” kitabına değindi.
Özkök’ün “Tayyip Beyefendi 15 Mayıs önerisi; annesi Deniz Gezmiş’e etek mi giydirirdi?” başlıklı yazısı şöyle:
Tayyip Beyefendi 15 Mayıs önerisi; annesi Deniz Gezmiş’e etek mi giydirirdi?
“Annesi Deniz Gezmiş’e ve kardeşi Hamdi’ye etek mi giydirirdi?”
Öldürülüşünden 51 Yıl sonra Deniz Gezmiş üzerine yazılan bir yazının başlığına bu mu konur diyeceksiniz…
Haklı da olabilirsiniz.
Ama, onun birinci defa gördüğüm bir fotoğrafında gazeteci merakım ile dikkatimi çeken bir şey olduğu için soruyorum…
Üstelik, bu fotoğrafı, bana nazaran, Deniz Gezmiş üzerine bugüne kadar yazılmış en Farklı kitapta gördüm.
“Aşk Olsun Çocuk”: Bir fotoroman kahramanı
Brüksel’de yaşayan sanatkarımız Ali Cabbar bir fotoroman kitabı hazırlamış.
Adı “Aşk Olsun Çocuk: Deniz Gezmiş’in Ömrü ve Mücadelesi…”
Deniz Gezmiş’in hayatını bir fotoroman haline getirdi ve geçen yıl, öldürülüşünün 50’nci yılında kendi sitesinde tefrika halinde yayınladı.
Şimdi o fotoroman bir kitap olarak yayımlandı.
Bence bizim jenerasyonun her konutunda “Üvercinka’nın yanına konmalı”
Dün pazardı..
Oturdum baştan sona okudum.
O kadar değişik, o kadar espirili ve Türkiye’nin o günlerini tanınan kültür öğeleri ile o kadar hoş anlatıyor ki…
Herkese tavsiye ederim…
Deniz Gezmiş’in 1947 yılında başlayıp, 1972 yılında darağacında biten 25 yıllık hayatı boyunca Türkiye’nin tarihi o kadar ibret verici bir biçimde insanın gözünün önünden geçiyor ki…
Bu kitap birebir vakitte öylesine hepimizin hayatı, hepimizin ıskaladıklarının kısa bir tarihi ki…
Bizim jenerasyonumuzun solcu konutlarında kesinlikle Cemal Süreya’nın “Üvercinka” kitabı vardır.
Tabii Hatıra olarak yemin mecmuaları, Bilgi Kitabevi’nden alınmış kitaplar da vardır.
İşte tam da onların ortasına konacak bir sanat yapıtı bu kitap.
Artık gitgide azalan günlerimizin Bellek koleksiyonunun tamamlayacak bir kitap bu.
|
Tayyip Bey’in 15 Mayıs sabahı okuması için seçtiğim bölümler Seçime 6 gün kaldı; Bu sabah içimden şu ses geldi: “Keşke Tayyip Bey bu kitabı 15 Mayıs sabahı okusaydı…” Ondan 7 ıslak Aka bir insan olarak seçtiğim, Özellikle okumasını istediğim “Eski Türkiye” sahneleri bunlar… Neden, “Cumhurbaşkanı” değil de, “Tayyip Bey” diye hitap ettiğimi de yazının sonunda anlatacağım. Tayyip Beyefendi doğduğunda o çocuk şimdi 7 yaşındaydı… |
Bir Deniz Gezmiş fotoromanı Mick Jagger’le mi başlar?
Kitap Deniz’in doğduğu 1947 yılında değil, Şafak gazetesine taarruza uğradığı 1945 yılından başlıyor.
Yani Biricik parti devrinden.
Ancak birinci sayfalara 1943 yılında doğan Mick Jagger’e ilişkin bir not ve fotoğraf da var.
Üstelik bu fotoğraf kitapta tam 12 farklı sayfa ile temsil edilen Che Guevara fotoğraflarından bile Evvel konmuş.
Kitapta Öbür rockçılar da var.
Elvis Presley, Beatles, John Lennon…
Bir de popçu..ABBA…
Deniz’in ihtilal tarihi fotoromanının bir Rock’çı ile başlaması benim için hiç şaşırtan değil.
Ama 60’lı yılların sonunda uzun saçlarımı kestirmek için bana haber gönderen Mülkiye’nin kantin solcuları için hâlâ şaşırtan mıdır bilemem.
Yine de Upper Cihangir sakini gazeteci Tuğrul Eryılmaz’ın bu fotoğrafa itiraz etmeyeceğinden eminim.
O Yıl Öbür devrimci Rock’çılar da doğdu
Mesela David Bowie…
Carlos Santana, Elton John, Iggy Pop, Mick Fleetwood da…
Hepsi pop müziğin devrimcileri…
Bizden de Hümeyra…
Ayrıca Glen Close, Hülya Koçyiğit üzere sinema sanatçıları…
Paul Auster, Salman Rüşdü, Paulo Coelho üzere müellifler.
Futbolcu olarak da Johann Cruyff…
“Dönek” kontenjanından kendimi de yamayayım 1947’liler listesine…
Annesi Deniz ve kardeşi Hamdi’ye etek mi giydirdi?
Kitapta Deniz Gezmiş ve çekirdek ailesinin bugüne kadar pek görmediğim fotoğrafları da var.
Annesi ve babası varlıklı beşerler değil fakat devirlerine ve yaşadıkları kente nazaran Çağdaş giyinen beşerler.
Kitabın 17’nci sayfasında Deniz Gezmiş’in kardeşi Bora ile Bir arada çekilmiş bir fotoğrafı var.
Deniz’in üzerinde resmen bir kız çocuğu eteği görünüyor.
Tesadüf mü diyeceksiniz…
Ama kitabın 36’ıncı sayfasında, Gezmiş ailesinin iki farklı fotoğrafı daha yer alıyor….
Birinde üçüncü kardeş Hamdi’nin saçları kız çocuğu üzere uzatılmış, ötekinde de Hamdi’nin üzerinde de bir etek var.
İnan Kıraç’ın ve Arif Sağ’ın annesi de etek mi giydirirdi?
Deniz’in geçmişini en güzel bilen insanlardan biri olan Bedri Baykam’a sordum.
O da birinci defa görmüş. “Kardeşi Bora’ya sorup döneyim” dedi.
Ama şimdi dönmedi.
Arif Sağ geçtiğimiz günlerde armağan Çağlayan’ın Youtube programında konuşurken, onun çocukluğunda annelerin erkek çocuklarına rahat devinim etmeleri için uzun kız elbisesi üzere elbiseler giydirdiğini söyledi.
Ayrıca Koç Holding eski yöneticisi Can Kıraç hayatını anlatan kitabında, kardeşi İnan Kıraç’ın da saçları kız üzere uzatılmış, etekli bir fotoğrafını yayınlamıştı.
Kız çocuk arzulayan bir Ebeveyn psikolojisi mi…Yoksa çocukların rahat devinim etmesi için düşünülmüş bir giysi mi…
Önemli değil lakin insan gazeteci olunca bir detay olarak gözüne çarpıyor işte.
47 neslinin en travmatik anılarından biri bu galiba
Deniz’in ve 47’liler neslinin hafızasında 6-7 Eylül 1955 olaylarının Fazla derin ve travmatik bir yeri vardır.
Bunu kitapta da görüyoruz.
O olaylar sırasında Fenerbahçeli futbolcu Lefter Küçükandonyadis’in Büyükada’daki meskeni de akına uğramış, Lefter sabaha kadar elinde silah meskenini savunmuş. Sabaha gerçek Fenerbahçe taraftarları adaya gelip konutunu korumuşlar.
Bugün mescitlere içkiyle girildi palavrasını söyleyenlerin okuması gereken bilanço
Kitapta bu 2 vahşet gecesinin Fazla dramatik bir bilançosu da var.
Bugün mescitlere içkiyle girildi palavrasını hâlâ tekrarlayanlara bunun nelere mal olabileceğini göstermesi için yayınlıyorum.
O iki günde;
(*) 1000 ev
(*) 4348 dükkan
(*) 27 eczane
(*) 21 fabrika
(*) 110 lokanta
(*) 73 kilise, 2 manastır, 8 ayazma
(*) 26 okul
(*) 5 spor kulübü tahrip edilmiş, yağmalanmış.
Yine bugün için: Sabahattin Ali’yi öldüren adam bakın o gün ne demiş?
Milliyetçilik ve “Kızıl elmacılık” konusunu ağzına geleni söyleyen, yalnızca kendilerini “milli” toplumun geriye kalan bütününü “hainlikle” suçlayıp mahpusa gönderenler için de bu kısmı seçtim.
Bugün “Kürk Mantolu Madonna” kitabı okullarda okutulan, en Fazla satan listelerinden birinci 10’dan aşağı inmeyen Aka müellifimiz Sabahattin Ali, baskılar yüzünden ülkesinden kaçarken 1948 yılında sona yakın bir yerde öldürüldü.
Katil tabirinde şunu söyledi:
“Milli hislerim şahlandı. Gözüm döndü…Vurdum kafasına…”
Deniz Gezmiş jenerasyonu neden Çelik Bilek’i Tom Miks’e tercih eder?
Yıl 1957…
Dönemin her 10 yaşına gelen çocuğu üzere o da Teksas ve Tom Miks okuyor.
Ama hepimiz üzere onun asıl kahramanı Teksas çizgi romanındaki Çelik Bilek.
Çünkü o devrimci…Bağımsızlıkçı…
Sömürgeci “Kırmızı Urbalılara” karşı bağımsızlık savaşı veren bir direnişçi…
Devrimci olacak çocuk kahramanından belirlidir.
Bu ülkede her 47 devrimcisinin içinde bir Çelik Bilek yatar…
Tabii bir de Che Guevara…
Bugün LGBT düşmanlığı, dün ise Rock müzik
Aynı yıl…1957…
İstanbul’da Aka bir “İstemezük” kampanyası başlıyor…
Pankartlarda yazılı slogan şu:
“Streap Tease ve Rock’n Roll yasaklansın…”
Sebep:
“Harsımıza, ulusal hislerimize aykırı…”
Peki bu kampanyayı kim düzenliyor?
“Milli Türk Öğrenci Birliği…”
Vay beee…Güya okumuş çocuklar…
66 yılda geldiğimiz nokta da şu olmuş:
“LGBT’yi yasaklayın”, “Konserleri yasaklayın…”
Çünkü bu arkadaşların “Milli hars ve hissiyatlarına hâlâ uymuyor…”
47’lilerin en hoş şiir kitaplarından biri halıcı dükkânında yazılmış
1957 verimli bir yıl…Biraz daha kalalım orada…
İkinci Yeni’nin o olağanüstü şiirini hangimiz bilmeyiz ki…
“Biliyor musun Az az yaşıyorsun içimde
Oysa ki seninle hoş olmak var
Örneğin rakı içiyoruz
İçimize bir karanfil düşüyor gibi…”
Birçok 47’linin devrimci kız arkadaşlarına okuduğu bu dizelerin yazarı Edip Cansever “Yer Çekimli Karanfil” kitabını işte o Yıl çıkarmış…
O yıllarda Kapalıçarşı’da halı ticareti yapıyormuş…
Yeni Türkiye’nin demir vergi kanunları yokmuş. Ve rakı ucuzmuş…
Şairler bile içebiliyormuş yani…
Dün Erzurum’da İmamoğlu’nu taşlayanların okuması için
Yıl 1959..
CHP genel Lideri İsmet İnönü, Uşak’ı ziyaret ediyor.
Demokrat Parti’nin örgütlediği bir Küme Kurtuluş Savaşı kahramanını taşlıyor. Atılan taşlardan biri başına isabet ediyor ve yaralıyor.
İstanbul’a geldiğinde bu sefer arabası taşlanıyor.
İsmet İnönü’nün onlara verdiği yanıt ise şu oluyor:
“Uşak’ı 37 sene Evvel Hasım işgalinden ben kurtardım…”
Hafıza mahrumu nankörlere verilecek en hoş cevap…
Dün Erzurum’da işte Yine bu CHP’nin Cumhurbaşkanı Yardımıcısı adayı taşlandı.
Vehbi Koç Hazine’ye kaç kilo altın bağışladı bugün kaç Nakit ediyor
Yıl 1960…
Demokrat Parti iktidarda…
Bütün Amel insanları iktidar partisinin ağır baskısında…
En Aka amaçları ise periyodun de büyüğü Vehbi Koç…
Çünkü o CHP’yi destekleyen bir insan.
Sonunda CHP’den istifa ediyor ve DP’ye 50 bin lira bağış yapmak zorunda kalıyor.
Daha sonraki yıllarda düzenlenen Hazine’ye Bağış Kampanyası sırasında ise 26 kilo altın bağışlayacaktır.
Ama bu kere devletin hazinesine…
Bugünün parası ile ne mi eder?
33 milyon Türk Lirası…
Menderes’in hüzünlü ricası: Lütfen pijamayla fotoğrafımı çekmeyin
Sonra birinci berbatlığın başladığı yıllar geliyor.
27 Mayıs askeri darbesi…
Yıl 1961…
Adnan Menderes’in idama gönderilmeden Evvel çekilen bir fotoğrafı.
Sandalyede oturuyor.
Üzerinde pijamaları var.
Başında iki üniformalı subay.
Ve ricasını iletiyor:
“Pijamayla fotoğrafımı çekmeyin lütfen…”
Ricasını kırıyorlar…
Pijamalı fotoğrafı çekiliyor…
Cumhuriyet’in kravatlı merkez sağ periyodunu bitiren kare bu tahminen de…
Onun bir ricasının mânâsını ve zarafetini anlamayanlar, 36 Yıl sonra türbanlı muhafazakâr kızların ricasını da anlamayacaklardı…
Kibar hırsız Necdet Elmas neden Yassıada Mahkemeleri’nden daha Fazla İlgi çekti?
Yıl 1961…
İyi bir Hürriyet okuru olarak o Yıl benim de en Fazla ilgimi çeken gazete haberlerinden biri Necdet Elmas…
Namı diğer “Kibar Hırsız…”
Daha Evvel mahpustan kaçmış, yakalanmış.
Basına “Yine kaçacağım” demiş, Yeniden kaçmış.
Sonunda 30 Ağustos günü yakalandı.
Gözünde güya Ray Ban gözlük..
Takım Entari içinde filinta…
Gazetenin birinci sayfasında onu bu en güzel haliyle görüyoruz.
Karşısında hoş bir bayan duruyor.
Ve gazetenin başlığında bayanların polisten ricası:
“Lütfen onu Çok dövüp güzelliğini bozmayın…”
Yıl 1961…
Adnan Menderes yargılanıyor.
Ve halkın ve medyanın ilgisi onda çok, Ayhan Işık’a benzeyen bu hırsızın üzerinde…
Oysa, daha bir buçuk Yıl Evvel İzmir’de 500 bin şahıs Adnan Menderes’i karşılıyor, bağrına basıyordu.
Onların ortasında ben de vardım.
Kendini sonsuza kadar iktidar koltuğunda zannedenlere bir tarih hatırlatması…
Sülün Osman Kanunu ve konferans konusu
Bir sonraki yıla geçelim…
Adnan Menderes idam edilmiş…
Toplumun ve basının yeni bir konusu Mevcut artık:
Sülün Osman…
Hani şu Galata Kulesi’ni, Sirkece ve Haydarpaşa Garını saf vatandaşa satan dolandırıcı…
Yakalanmış ve mahpusa girmiş.
Bunu nasıl yaptın diye soran gazeteciye, “Sülün Osman ekonomik kanunlarının birinci unsurunu açıklıyor:
“Piyasa kuralıdır… Meydan varsa satan da olacaktır…”
Ekonomi derslerine o Yıl cezaevinde verdiği konferanslarla devam edecektir.
İlk konferansının konusu ise şudur:
“Alın teri ile yaşamak…”
Aradan 60 Yıl geçti.
Bugün artık köprüler, kuleler, otoyollar, garlar Cumhurbaşkanı kararnamesi ile satılıyor.
Değişen şey ise şu:
“Alan yandaş varsa, satan devlet de vardır…”
Ahmet Tarık Tekçe ölürken birebir otomobilde bir de kim varmış?
Bugünün Marvel çocukları “Vilain” denilen Üzücü kahramanlarını tanımadan Evvel biz kendi Üzücü adamımızı keşfetmiştik.
Ahmet Tarık Tekçe’ydi o Üzücü adam…
Açık hava sinemalarında seyrederken onu yuhalardık.
Ama bir otomobil kazasında öldüğünü öğrendiğimiz gece Fazla ağlamıştık.
Yıl 1964’tü…
Şimdi kitaptan öreniyoruz ki, halbuki o kazada tıpkı otomobilde Filiz Akın da varmış…
Bizim sarışın, Çağdaş kolejli kusursuz kızımız…
O gece İlah onu bize bağışlamış…
Yıl 1965: Birinci Kasımpaşalı Recep hayatımıza giriyor
Evet o bizim birinci Kasımpaşalı Recep’imiz…
Ama ikincisi değil birincisi…
Yılmaz Güney’in sinemada oynadığı karakter.
Karakter Fazla farklı mı…
Siz karar verin.
Yılmaz Güney o Yıl 21 sinema çekiyor.
Kitapta Kasımpaşalı Recep’in fotoğrafının balonunda şu yazıyor:
“Kızdığım Vakit değil, sustuğum Vakit bitmiştir…”
Vallahi Fazla gerçek bir tespit.
Bugün Kavala’yı, Demirtaş’ı mahpusa atanların okuması için
Yıl 1967…
Türkiye Aka millet Meclisimizde Türkiye Personel Partili milletvekilleri var.
O milletvekillerinden biri Çetin Altan.
Dokunulmazlığı kaldırılıyor ve polis onu TBMM kapısında tutuklayıp götürmek istiyor.
Ana Muhalefet Partisi genel Lideri İsmet İnönü engelliyor.
O günlerde Anayasa Mahkemesi var.
Mahkeme dokunulmazlığın kaldırılma kararını iptal ediyor.
Şimdi geriye bakıp söyleyelim.
Hangisi daha demokratikmiş.
Eski Türkiye mi Yeni Türkiye mi…
Ölümünden Evvel Çetin Altan’a bunu sordular.
Cevabı şu olmuştu:
“Hayal ettiğimiz ülke bu değildi…”
Bir Deniz fotoromanına kaç Hasan Abi sığar
Tek Biricik saydım. Tüm kitap boyunca yalnızca 5 gazetecinin ismi geçiyor.
Yıl 1971..
Devrim gazetesini çıkaran 2 gazeteci Doğan Avcıoğlu ve Hasan Cemal…
Yanlarında periyodun bir Öbür Değerli gazetecisi Altan Öymen…
Hasan Cemal şimdi Hasan Abi olmamış…
Gazeteci olarak bir de Çetin Altan ve Fikret Otyam geçiyor.
Hasan Abi inşallah işte özeleştirisini yaptığı o periyotların hafızası ile girecek TBMM çatısı altına.
O Amerikalı Siyah olmasaydı Deniz de Uzman üzere öldürür müydü?
Yıl 1971…
Deniz Gezmiş ve arkadaşları Ankara’da Amerikalı bir çavuşu kaçırıyor.
Ancak sabah saat 03.00’te kaçırdıkları askeri gece saat 21.00’de bırakıyorlar.
Çünkü kaçırdıkları asker Siyah bir Amerikalıdır.
O da mazlumdur yani…
Cebine 20 lira da taksi parası koyup meskenine gönderirler…
Türk sol hareketinin muamması olarak kalmıştır.
Acaba o asker Siyah değil ak olsaydı Mahir Çayan’ın İsrail Büyükelçisi’ni öldürmesi üzere onlar da öldürür müydü…
“Denizler asılmasın” diyen Aka sanatkarlar kimlerdi?
Ve 1972…
Adnan Menderes ve iki arkadaşının asıldığı birinci kötülük gününden 11 Yıl sonra…
Meclis’te sağ parti milletvekillerinin “Üç bizden üç sizden” çığlıkları altında idam kararları onaylanan 3 genç insan asılıyor…
Aynı günlerde “Denizler asılmasın” diye dilekçe veren aydınların isimlerini öğreniyorduk.
Kimler yoktu ki…
Öğrencisi olmakla ölünceye kadar gurur duyacağım hocam Nermin Abadan Unat…
Tabii ki Öbür Cesaretli kadınlarımız…
Sevgi Soysal, eşitlik Ağaoğlu, Gülriz Sururi, Suna Kan, Esin Avşar, Ayla Algan, Füsun Erbulak…
O günün Kıvanç Tatlıtuğ’ları; Kartal Tibet, Rutkay Aziz, İzzet Günay..
Bugün pahasını Fazla daha uygun anladığımız komedyenimiz Levent Kırca Alışılmış ki…
Ve daha kaçları..
Hepsine selam olsun…
Abba Waterloo’yu söylüyor, bir LGBT bireyi Maksim’de sahneye çıkıyordu
Yıl 1972’ydi…
ABBA kümesi Waterloo’yu söylüyordu.
Sinemalarda “Paris’te nihayet Tango” sineması gösteriliyordu.
Amerika bir vakitler komünist diye kovduğu Asri Vakitler sineması kahramanı büyük sanatçı Charlie Chaplin’e Oscar vererek özür diliyordu.
Savaşı bitirmek için Vietnam’a giden Jane Fonda’ya fanatikler “Hanoi Jane” diye tehditler savuruyordu.
Ve Eski Türkiye dediğimiz bu hoş ülkede, bir LGBT bireyi, Bülent Ersoy assolist olarak Maksim’de sahneye çıkıyordu.
Oğuz Abi (Aral) ise, iktidar siyasetçilerini yerden yere vuracak efsane GırGır mecmuasını yayınlamaya hazırlanıyordu.
O uğursuz yıldan 3 Yıl sonra sürgünler vatanına dönüyordu
Çok değil, 3 Yıl sonra 1974 yılı gelecekti…
Ecevit başbakan olacak. Ülkenin merkez solu ile muhafazakâr sağı el sıkışacak…Ülkeye barış havası gelecek, sürgündeki Tüm vatan evlatları ülkelerine dönecekti…
Selda Bağcan o Yıl müzik tarihimizin en hoş müziklerinden birini, “O Günler’i” söyleyecekti.
Gerçekten o günlerdi…Öyle günlerdi…
|
Ve nihayet perde: 15 Mayıs sabahı Erdoğan’a nasıl sesleneceğim Bence bu kitabın nihayet kısmı 14 Mayıs günü yazılacak. O nedenle seçimin sonraki sabahı Erdoğan’ın bu kitabı kesinlikle okumasını Fazla isterdim. Seçimi kazanmışsa; Cumhurbaşkanı olarak, önümüzdeki 5 yılda bu ülkeyi nasıl yönetmesi gerektiği konusunda Fazla ders Mevcut bu kitapta… Kaybetmişse eğer… Tayyip Beyefendi olarak geçmiş 20 yılda yaptığı âlâ ve Üzücü şeyleri birbirinden ayırt edebilmesi için oldukça bilgi var. Sadece onun değil… Ayrıca Fazla rahatlıkla okullarda ek ders kitabı olarak bile okutulabilir. Hepimizin tekrar okuması, hatırlaması gereken bir 25 Yıl bu çünkü… |
(*) Ali Cabbar; “Deniz Gezmiş’in Ömrü ve Uğraşı; Fotoroman; Aşk Olsun Çocuk”, Editör: Fahire Kurt; Boyut Yayınları, Mart 2023
Yorum Yok