Hatice Kamer
BBC Türkçe, Tunceli
Tunceli’de kentin ortasından geçen ve yapılan barajlarla yatağını genişleterek Aka bir göle dönen Munzur Irmağı’nda, üç Yıl Evvel Gülistan Doku’yu arayan arama kurtarma botları, üç haftadır, bariyeri olmayan keskin virajlı Ovacık yolunda ırmağa uçan üç Diyarbakırlı gencin cesedini arıyor.
4 Mayıs, resmi olarak “Dersim İsyanı” olarak isimlendirilen lakin Belde halkının “tertele-soykırım” olarak tanımladığı 1938 olaylarının 86. Yıl dönümü.
Askeri harekatta hayatını kaybeden binlerce insanın anısına ırmağa Kırmızı karanfiller bırakılıyor. Devletin geçmişle yüzleşmesini ve özür dilemesini bekleyen Aleviler, “Pirimiz” dedikleri Seyit Rıza’nın mezar yerinin de açıklanmasını istiyor.
Tuncelililerin “Piro” dedikleri bir Öbür hemşerileri, CHP genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu cumhurbaşkanı adayı. Bu durum kentte Aka bir Sevinç yaratmış fakat kentin her tarafında siyasi partilerin İç içe geçmiş flamaları dışında burada heyecanı düşük bir seçim süreci yaşanıyor.
Kılıçdaroğlu’nun seçim sloganı olan “Bahar gelecek” kelamı burada farklı biçimlerde sohbet ortalarında da kullanılıyor.
Biri esnaf, Öteki avukat iki bayanın yanına oturuyorum, çay içip sohbet ediyoruz.
Seçim ne olacak sorusuna, gülerek “Dersimliler 15’inde balkon konuşması yapmaya hazırlanıyor” karşılığını veriyorlar.
Milletvekilliği seçiminden fazla cumhurbaşkanlığı yarışı burada daha Fazla önemseniyor. Bunda en Değerli Öğe de elbet kentin çıkardığı Milletvekili sayısının 2’den 1’e düşmüş olması.
CHP, Yeşil Sol Parti, AKP, MHP, BBP, TKP, Memleket Partisi ve ÂLÂ Parti, Tunceli’de Milletvekili adayı çıkaran partiler fakat kentin Biricik Milletvekili kürsüsü için en kuvvetli partinin Yeşil Sol Parti olduğu görüşü, konuştuğum birçok şahıs tarafından dillendiriliyor.
Görüştüğümüz iki bayan kentteki birçok şahıs üzere partilerin Namzet belirleme yollarından memnuniyetsiz.
Avukat olanı, “Zaten bir vekil seçilecek ve keşke CHP ile YSP ortak bir Namzet çıkarsaydı lakin halkın görüşü temel alınmadan, zirveden dikte ile adaylar belirleniyor” eleştirisini yapıyor.
Arkadaşı da “Daha renkli simalar seçilebilirdi, Misli mizaçlardan beşerler yoruldu” diyor.
“CHP burada toplumun sevdiği Öbür bir ismi koysaydı, Kesin vekilliği de alırdı” diyen bayanlar, kentte görüştüm birçok kişinin ortak kanaatini lisana getiriyor ve CHP’nin Özellikle Fazla kuvvetli bir Milletvekili adayı çıkarmadığını savunuyor.
Mevcut iktidarın değişmesini Fazla istiyorlar:
“Bu tahammülsüzlük bizi yordu, artık ruh halimiz kaldırmıyor, bir Lahza Evvel değişsin diyoruz, ömür uzunluğu bu iktidarı başımızda taşıyacak ne halimiz Mevcut ne de mecalimiz.”
Seçimin sonucundan eminler lakin seçim güvenliğinden kaygılı oldukları için isimlerini ve fotoğraflarını kullanmamızı istemiyorlar.
Seyit İstek Meydanı’nda çay içen bir adamın yanına oturuyorum.
O da “bir oy Piro’ya bir oy Yeşil Sola” diyor ve “CHP burada Özellikle Yeşil Sol Parti’ye kaybettiremeyecek bir adayı tercih etti, örneğin burda tanınan bir Amel adamı vardı, o olsaydı CHP Kesin çıkardı” diye devam ediyor.
YSP’liler ortasında, Kılıçdaroğlu’na Aleni takviye veren Emek ve Özgürlük ittifakının, millet İttifakı dışında tutulmasına incinenler de var.
Bir YSP seçmeni “Onlar sayesinde ayrım atacaklar lakin üvey evlat muamalesi görmeleri bizi incitiyor” diyor.
Gençler Yeşil Sol Parti’ye, yaşlılar CHP’ye oy verecek
Görüştüğümüz genç seçmenlerin Yeşil Sol Parti’yi desteklediği dikkat çekiyor. Daha ileri yaşta olanlarda ise durum farklı, birçoğu CHP’li ve milletvekilliği seçimlerinde CHP’ye oy verecekler.
TÜİK datalarına nazaran Tunceli’nin 2022 yılı nüfusu 84 bin 366 ve ilçelerle birlikte 49 ıslak üstü nüfus 30 bin 779.
Parkta oturan, yaşı 80’nin üzerindeki iki emekli, Kali Bulut ve İsmail Meşvat, hayat pahalılığından şikayetçi. Her ikisi de daima CHP’ye oy vermiş.
“Bu memlekette bir çay 5 lira olmuş, çarşıya geliyoruz günde en Çok iki çay içebiliyoruz, bende Mevcut arkadaşta yok, artık birilerine çay bile ikram edemiyoruz” diyor, Kali Bulut.
Onun bıraktığı yerden İsmail Meşvat devam ediyor:
“Yemek Yemek istersen 90 lira, iki çay içeyim dersen 10 lira. Bunun kira parası var, çocuğun varsa Okul masrafı var, geçim güç, hayat değerli, evvelce her şey köyden gelirdi, köyler boşaldı, üretim kalmadı, geçim artık Fazla güç.”
CHP adayının daha kuvvetli bir isimden seçilmediği için partilerini eleştiriyorlar.
Ancak “Kılıçdaroğlu’nun memleketinde Olağan ki partisinin adayına oy vereceğiz. Yoksa sayın Kılıçdaroğlu’na ayıp etmiş oluruz” diye konuşuyorlar.
‘Ya aydınlığı oylayacaksınız ya karanlığı’
Çarşı merkezinde ayakkabısını boyatan Mazgirtli İhtiyar bir amca beni görünce, sol elini yumruk yapıp havaya kaldırıyor.
“Hüseyin Cevahir’in yoldaşıyım ve devrimciyim, ne CHP’liyim ne HDP’li fakat ülke olarak Fazla Önemli bir yol ayırımındayız, tarihi bir kavşaktayız” diyor.
Tuncelili birinin cumhurbaşkanı olmasını “tarihi bir olay” olarak gördüğünü söylüyor.
“Tüm Türkiye’yi kucaklayan, kapsayan bir İsim Piro, bu seçimde ona oy vererek ya aydınlığa kavuşacaksınız ya da ona karşı kullandığınız oylarınızla ülkeyi karanlığa sürükleyeceksiniz.”
Milletvekili seçiminde de CHP’ye oy verecekmiş. ayakkabı boyacısı da cumhurbaşkanlığı seçimi için onunla hemfikir lakin milletvekilliği seçiminde bir görüş ayrılığı var: “Bir oy da Yeşil Sola.”
Atatürk Mahallesi’nde market işleten 35 yaşındaki Zeki ise, farklılıkları ile bu ülkede insanları bir ortada tutan mayanın “laiklik” olduğuna inanıyor ve Kılıçdaroğlu’nun bütün farklılıkları kucaklayacak nitelikte olduğunu söylüyor.
Milletvekili için de CHP’ye oy verecek: “Mecliste Kılıçdaroğlu’nun vekilleri de Çok olmalı ki eli güçlensin.”
20 Yıl içinde ülkede demokrasinin bitme noktasına geldiğini savunuyor.
“Demokrasi ismine yalnızca bir sandık kaldı ancak o da tehdit altında ve halkın iradesini vuruş ile muadil gören açıklamalar yapılıyor, Şayet Kılıçdaroğlu kaybederse bütün ülke kaybeder ve ülke Afgan soslu, Meksika adabı bir anlayışla yönetilecek” varsayımında bulunuyor.
Zeki, bu benzetmesiyle Türkiye’nin Afganistan’daki Taliban idaresi üzere İslamcılaştırılacağını; Meksika’daki yeraltı örgütleri üzere de mafyavari bir nizama sahip olacağına işaret ediyor.
İşsizlik nedeniyle gençler gidiyor
Tunceli’de üç yılda en az 3-4 bin gencin Kanada başta olmak üzere yurtdışına kaçak yollarla gittiği belirtiliyor.
Gençlerin işsizlik, istikbal telaşı nedeniyle ülkeyi terk ettiklerini söylüyorlar; gidenler ortasında birçok aile de varmış.
Fidanlıkta çalışan 50 yaşındaki Kısmet’in oğlu da sekiz ay Evvel Almanya’ya gitmiş. Onu göndermek için meskenini ipotek ettirmiş, cebine 7 bin Euro koyarak göndermiş.
“Üniversiteyi bitirdi burada Amel bulamadı, birçok genç buhrandan intihar etti, göndermesem onun da başına bir şey gelir diye korktum” diyor.
Seyit İstek heykeli önünde oturan genç bir bayan ise geçim derdi ve Amel bulamadığı için ağır gerilim yaşadığını, saçkıran olduğu için saçını, kaşlarını, kirpiklerini kaybettiğini anlatıyor, başındaki örtüyü sıyırıp kelleşmiş başını gösteriyor:
“İlaç almam lazım ancak özele giriyormuş, param da yok, buna mı üzüleyim, 7 yaşındaki çocuğumun geleceğinin belirsizliğine mi?”
Ağabeyi de beş ay Evvel Almanya’ya kaçak yollardan gitmiş. Parası olsa o da bir gün bile durmayacakmış ancak çaresiz.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Ankara mitinginde Alevilerden bahsederken “tür” sözünü kullanmasından da rahatsız:
“İktidar değişirse tahlil de gelir, bahar da. Yaşadığımız bu gerilim azalır tahminen. Daimi bağıran bizi Daimi azarlayan, bayanlara ‘sürtük’, Alevilere ‘tür’ diyen bu iktidarın değişmesi kaide, tahminen umudumuz Tekrar yeşerir.”
Lojistik firmasına çalışan Onur, ailevi nedenlerle bir mühlet Evvel İstanbul’dan kente dönmüş, artık o da işsiz. Belediye, Fazla az işletmenin olduğu kentte beşerler için ümit kapısı ancak imkanları hudutlu, yaptığı müracaattan Haysiyet da ümidini kesmiş.
Arkadaşı Özcan ise bir otobüs firmasında muavin. “Dışarda nerelisin diye sorduklarında ‘Dersimliyim desem bir kaygı, Tunceliliyim desem farklı bir dert” diyor, Alevi kimliğinden Dolayı dışlandıklarını savunuyor.
“İç Anadolu kentlerinden geçerken birçok defa otobüslerimiz taşlandı, sebebi de otobüsün üzerinde Dersim yazıyor olması.”
Her ikisinin de birçok arkadaşı yurtdışına gitmiş. “Beraber oturup çay Meşrubat arkadaşımız kalmadı’ diyor Onur.
Özcan da geçen Yıl Almanya’ya gitmiş, Ahenk sağlayamadığı için dönmüş. “7 bin euroya Almanya, 12 bine de Kanada’ya gidebiliyorsun” diyor ve seçime dair ümidini “İnşallah giden arkadaşlarımız da Geri döner” kelamlarıyla Anlatım ediyor.
İktidar değişmezse ikisi de “çoluğu çocuğu alıp gitmeyi” başa koymuş.
2018 seçim sonuçları nasıldı?
Yurt dışına giden gençlerin Aka bir kısmının HDP seçmeni olduğu Anlatım ediliyor.
Merkezde Yeşil Sol Parti daha kuvvetli görünse de, hali hazırda kaçak yollarla giden gençlerin hala seçmen olarak kayıtlı oldukları belirtiliyor ve bunun HDP oylarını düşüreceği belirtiliyor.
2018 seçimlerinde 64 bin 290 seçmeni olan Tunceli’de, milletvekilliği seçimine iştirak oranı yüzde 86, cumhurbaşkanlığına yüzde 84,3 olmuştu.
Millet ittifakı 15 bin 801, Cumhur ittifakı ise 11 bin 417 oy aldı.
HDP ise 28 bin 509 oy ile her iki ittifaktan daha Çok oy aldı.
İlçelerden Pülümür’de CHP, Çemişgezek’te AKP birinci parti oldu.
Tunceli’de bu Yıl seçmen sayısı 65 bin 518. Bu sayıda bir evvelki kıyasla bin 288’lik bir artış var.
Munzur Üniversitesi’nin 7 bin 686 öğrencisinin bu sayısının artmasında tesirli olduğu kaydediliyor.
Yurt dışına kaçak yollarla giden seçmenin de bu sayıdan düşmediği belirtiliyor. Bu beşerler Celse alamazlarsa, Geri dönmek zorunda kalabilirler diye dönüşte Sorun yaşamamak için birçoğunun adresini değiştirmediği anlatılıyor ancak bu seçimde oy kullanamayacaklar.
Kılıçdaroğlu’nun “Alevi” başlığıyla yaptığı açıklaması kentte Aka bir kesim tarafından memnuniyetle karşılanmış.
Sekiz şubesi olan Demokratik Alevi Dernekleri Eş genel Lideri Kadriye Doğan, açıklamanın, Alevi toplumunu rahatlattığını söylüyor.
“Özellikle cumhurbaşkanı bu etnik ve inanç kimliğini öteleyerek ona Saha okuyup açıklamaya zorluyordu, biz de onun göğsünü gere gere kimliğini açıklamasını bekliyorduk, buna karşılık verdiği için biz alevileri rahatlattı” diyor ve bununla bir eşik atlatıldığına inanıyor:
“Bu sayede Aleviliğin gizlenmeyecek ve alenen yaşanacak bir inanç olduğunu da teyit etti.”
Halkın Aka bir ümitsizlik içinde olduğunu söyleyen Doğan, yaşadığımız süreci kaos aralığına benzetiyor ve “Türkiye halkları zorda ve darda, bu seçim, ülkeye Yargıç bu kaos aralığını atlatacağı umudunu taşıyoruz” diyor.
2018 seçiminde Tunceli’de CHP 14 bin 703, AKP ise 8 bin 212 oy aldı. MHP ile diğer partilerin oylarının toplamı 3 bin 523 idi.
Kazanmak dışında Öbür talihimiz yok’
Yeşil Sol Parti, Tunceli’de güçlü, bu durum CHP adayı Hüsniye Karakoyun’un daha Çok mesai yapmasına neden oluyor.
Öğretmenlik kimliğinin yanına 20 Yıl Evvel gazeteciliği de ekleyen Karakoyun Kılıçdaroğlu’nun memleketinde partisinin kazanması için gece gündüz çalışıyor.
Gazetede buluşuyoruz, yorgun görünüyor, “Günlerdir lakin iki saat uyuyabiliyorum” diyor.
Şehir sakinleri onun “Kent sakinleriyle Fazla kuvvetli bir irtibat kurmadığına” inanıyor, o ise bunun bilakis, kente dair her şeye Yargıç olduğunu, gazetecilik kimliği nedeniyle her bölüme eşit arada durduğunu Anlatım ediyor.
İzmir’de yaşayan ağabeyini, alkollü bir şoförün neden olduğu trafik kazasında kaybetmiş; vefatına Sebep şoför özgür kalınca hukuk uğraşına koyulmuş, kanıtlar bulmuş, şoförün “bilinçli taksirle mevte Sebep olma” kabahatiyle ceza almasını sağlamış. Bu durumu yaşayan insanların sesi olmak için siyasete atılmış.
Karakoyun, merkezden fazla ilçe ve köylerden umutlu.
“Köylere gidiyoruz, İhtiyar çınarlarımız var, araçlarımızın üzerinde sayın Kılıçdaroğlu’nun fotoğrafları var, yaşlılarımız gelip o fotoğrafları öpüp ağlıyorlar” diyerek şöyle devam ediyor:
“Genel liderimize kendi topraklarında kazanamadı hüznünü yaşatmamak, halkın bu sevgisi için kazanmak dışında bir bahtımız yok.”
Kılıçdaroğlu’nun 12’sinde Tunceli’de yapacağı mitingi ertelendi lakin Hüsniye Hanım, mitingin yapılma ihtimalinin yüksek olduğunu söylüyor.
Yeşil Sol Parti’nin adayı bayan çalışmalarında faal bir isim
Yeşil Sol Parti adayı Ayten Kordu ile görüşmek için Belde beşerinin Gazik dediği Cumhuriyet Mahallesi’ndeki Bayan Bürosu’na gidiyorum.
Başak Demirtaş’ın açılışını yaptığı ofise, 18 yılı mahpusta geçen ve 69 yaşında Yurt dışında iken kanserden ölen PKK’nın ikinci barış kümesi üyesi Aysel Doğan’ın ismi verilmiş.
Aysel Doğan da 1991’de Müstakil Namzet olarak seçimlere memleketi Tunceli’de girmiş, en yüksek oyu almasına Karşın mazbatası verilmemişti. Hayatını kaybettiği sürgün yılları da o günden sonra başlamış.
Ölüm Yıl dönümü için ailesi ofiste anma yemeği veriyor. İçerisi kalabalık, her yaştan onlarca bayan var. Kız kardeşi, anısına kısa bir konuşma yapıyor ve konuklara Tunceli’ye mahsus “Zerfet” yemeği ve helva dağıtıyor.
Seçim çalışması için Kılıçdaroğlu’nun ilçesi Nazımiye’den dönen Kordu, ilçede partilerine ilginin yüksek olduğunu anlatıyor.
1993’te HADEP’ten beri Kürt siyasi hareketi içinde yer Meydan Kordu, özellike Bayan çalışmaları alanında Deneme sahibi olmuş bir isim. 90’ların sonunda Dicle Bayan Kültür Merkezi, 2003’de Gökkuşağı Bayan merkezinin de kurucularından. Sekiz Yıl burada başkanlık yapmış. “2015’te topraklarıma, Dersim’e Geri döndüm” diyor.
Tunceli Belediye Lideri Nurhayat Altun periyodunda belediyede bayan siyasetleri alanında yaklaşık iki Yıl çalışma yapmış.
Kayyum atanınca, HDP belediyelerinde bayan siyasetleri alanında misyonu dondurulan “ilk kişi” olduğunu ve Amel akdi fesh edildiğini söylüyor.
Şehrin en Temel meselelerinin işsizlik ve Emniyet olduğunu lisana getiren Kordu, bölgenin insansızlaştırılması için Özel siyasetler uygulandığını öne sürüyor.
“Baskı, gözaltı, kısıtlanan özgürlükler Fazla ağır yaşanıyor. İşsizlik Fazla yaygın, gençlerin gelecekten beklentisi kalmamış, beşerler çocuklarını okutuyor lakin memleketinde Amel bulamıyor, buraya ekonomik yatırım olmadığı için Belde Daimi dışarıya göç veriyor” diyor.
Emek Özgürlük İttifakı, ayın 10’unda miting yapmaya hazırlanıyor. Mitingin konuşmacılarından biri Başak Demirtaş olacak.
“Dersim bir bayan şehridir” diyen Kordu, bayan nazar açısıyla kentin bütün muhtaçlıklarını da göz önünde bulundurarak bu temsiliyeti en yeterli halde yerine getireceğini ve “Dersim halkının bu temsiliyeti onu layık göreceğine” inanıyor.
‘AKP ile kente huzur ve itimat geldi’
Bu seçimde umutlu olan bir öbür siyasetçi, AKP adayı Hakan Özer.
İş faaliyetlerini inşaat ve kozmetik kesiminde yürüten Özer, 2018 seçiminde vekilliği iki bin oy ile kaybetmiş fakat bu sefer daha Çok oy alacağına inanıyor.
Kampanyasını somut projelerle yürütüyor ve seçmenlere Pertek Köprüsü, sıhhat, tabiat turizmi, tarım, hayvancılık yeni Amel alanları, yedi ilçede sarsıntıya Müsait inşa edilecek TOKİ ve köy konutlarının yapılmasını vadediyor.
“Seçilseydim, bu projelerin Aka bir kısmının hayat geçmesini sağlayabilirdim” diyor.
Kılıçdaroğlu’nun memleketinde hemşerilerinden AKP’ye oy isterken onları nasıl ikna ettiğini sorusuna şu karşılığı veriyor:
“Cumhuriyet tarihinde Tunceli’ye yapılan en Aka yatırım ve hizmetin hangi parti periyodunda yapıldığına bakalım ayrıyeten 2000’den Evvel kimse Alevi olduğunu bile açıklayamazdı, artık kentte huzur ve itimat ortamı Mevcut ve bu Beyaz Parti iktidarı periyodunda oldu.”
Tunceli’de beşerler “Piro’nun” kazanacağına Kesin gözüyle bakıyor ancak seçim güvenliği konusunda korkuları yüksek.
Kılıçdaroğlu’nun kaybetmesi Erdoğan’ın yine kazanması halinde kimliklerinden, inançlarından Dolayı daha Çok baskı görecekleri fikri ise kentte görüştüğümüz birçok insanın ortak derdi.
Yorum Yok