Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili genel seçimleri 14 Mayıs’ta yapılacak, fakat cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birinci çeşidinde yüzde 50+1’e ulaşılamazsa ikinci Periyot 28 Mayıs’ta gerçekleşecek. Kritik seçimlerde bir oy bile değerli, çünkü bu vilayetlerde Milletvekili istikrarını değiştirebiliyor.
“D’Hondt” sisteminde seçim nasıl olacak? Evvelki seçimden farkı ne?
2018 seçimlerinde partilerin değil ittifakın oylarına nazaran Milletvekili dağılımı yapılıyordu. Lakin AKP-MHP’nin yaptığı düzenleme ile artık vilayetlerde ittifaklar değil partiler Milletvekili çıkaracak. Bu durumda partilerin Birlikte devinim etmesi, ortak liste yapması üzere seçenekler artı sağlayacak. Her partinin kendi listesi ile girmesi durumunda oyu az olan partiler geride kalacak. Yani ittifakın Yekün oyu değil, partilerin o vilayetteki oyu Kıymetli olacak.
Örneğin X Partisi 100 bin, Y Partisi 40 bin, C Partisi’nin 30 bin oy aldığı bir vilayette birinci Milletvekili 100 bin oya nazaran belirlenecek ve X partisine verilecek. İkinci vekil için X Partisi’nin 100 bin oyu 2’ye bölünecek (50 bin oy). Y partisi 40 bin olduğu için ikinci vekil Yine X partisinin olacak. Üçüncü vekil hesabında 100 bin oy 3’e bölünecek. X Partisi 33 bin, Y Partisi 40 bin; Z Partisi 30 bin olacağından bu sefer vekillik Y partisine gidecek. Bu sefer dördüncü vekil hesaplanırken Y partisinin oyu 40 bin olduğu bu oy 2’ye bölünecek. Bu bölünme sonrası X’in 33 bin, Y’nin 20 bin, Z’nin 30 bin üzerinden oyları hesaplanacak ve en yüksek olan X Partisi vekilliği alacak. Beşinci vekil belirlenirken de 100 binlik birinci oy bu sefer 4’e bölünecek. Ortaya çıkan 25 bin sayısına nazaran de vekillik belirlenecek ve Z Partisi’nin oyu 30 bin olduğu için birinci vekilliğini alacak. Altıncı vekil hesaplanırken de bu sefer 30 bin sayısı ikiye bölünecek.
Seçime kaç ittifak giriyor?
Milletvekili seçimlerinde 36 parti yarışacak. Lakin bu 36 partilerin kimileri seçime ittifak olarak girecek. Bunlardan öne çıkan ittifaklar şöyle:
Cumhur İttifakı: AKP, MHP, BBP, YRP
Milllet İttifakı: CHP, UYGUN Parti, Saadet Partisi, DEVA, Gelecek, Demokrat Parti
Emek ve Özgürlük İttifakı; Yeşil Sol Parti, TİP, EMEP
Ata İttifakı: Zafer Partisi, eşitlik Partisi
HÜDA PAR, kendi logosu ile seçime girmeyecek partilerden. AKP listelerinden seçime girecek olan HÜDA PAR’ın logosu oy pusulasında olmayacak. Ayrıyeten HDP de seçime girmeyecek. Kapatma davası AYM’de görülmeye devam eden HDP, seçimlere Yeşiller ve Sol istikbal Partisi (Yeşil Sol Parti) ismi altında girecek. Seçmen HDP logosunu da oy pusulasında görmeyecek.
İttifak oyları nasıl hesaplanacak? İttifak’ın artıları ne?
Seçmenler ittifak içerisinde yer Meydan partilerine oy verdikleri Vakit o vilayetteki Milletvekili çıkarma kâfi sayısına ulaşınca partisine bir Milletvekili kazandırmış olacak. Lakin o vilayette Örneğin 100 bin oyla Milletvekili çıkarılıyorsa, partinin yalnızca o vilayette 100 bin oyu bulması kaide. 99 bin oy alsa bile Milletvekili çıkaramayacak. Bir parti ittifak içerisinde değilse bir vilayette 200 bin oy bile alsa yüzde 7 ülke barajını geçemediği durumda Milletvekili çıkaramayacak. İttifak, yalnızca partilerin ülke barajına takılmamasını ve bu nedenle vilayette vekil çıkarmasının önünün açılmasını sağlıyor.
“Ortak liste”nin yeni sistemde katkısı ya da ziyanı ne?
Yeni seçim sisteminin en kritik noktası ise ortak liste. 2018’deki üzere ittifaka verilen oylarla Milletvekili çıkarılmayıp partiye verilen oylarla Milletvekili çıkarıldığı için bu noktada “ortak liste” formülü devreye giriyor.
Trabzon’da AKP-MHP’nin ortak liste ile seçime girdiğini varsayalım. Yaklaşık 600 bin seçmenin olduğu Trabzon’da AKP yahut MHP Namzet çıkarmayacak. MHP Namzet çıkarmazsa o İsim ya AKP’nin listesinden girebilecek ya da vilayetteki vekiller AKP’ye bırakılacak. Böylelikle oylar Biricik partide toplanacak ve daha Çok vekil çıkarma imkanı doğacak. Birebir halde Örneğin CHP yahut UYGUN Parti bu vilayette Namzet çıkarmazsa güçlerini birleştirebilecek.
Diğer bir Örnek verirsek: DEVA, Gelecek, Saadet’in ortak liste yapması halinde kimi vilayetlerde ya Deva ya istikbal ya da Saadet’in listesinden adaylar girecek. mesela Deva listesinden girilen yerde istikbal ve Saadet; Saadet listesinden girilen yerde Deva ve Gelecek’in oy pusulasında logosu olmayacak. Hatay örneğine bakarsak, TİP bu vilayette başka liste çıkarırsa 2018 ile birebir oyu alırsa bir vekil çıkarabilecek. TİP’in tezi Hatay’da oy oranlarının Fazla arttığı tarafında. Fakat oylar artmazsa TİP de, HDP de (Yeşil Sol Parti olarak girecek) o bir vekilliği kaybedebilir. Bu noktada ortak liste Ehemmiyet taşıyor.
Ortak liste ile seçime girmenin Yekün oyda katkısı oluyor lakin birtakım seçmenlerin “partisini görmek istemesi” nedeniyle Şayet o vilayette kendi partisi yoksa oy vermeme durumu ile karşılaşılması üzere az da olsa “ortak liste”nin dezavatajları da bulunuyor.
Partilerin kendi logosu ile seçime girmesi ne mana taşıyor?
Partilerin ittifak altında kendi logosunun yer alması için “en az” 41 vilayette seçime girmesi gerekiyor. Partiler en az 41 vilayette kendi logosu ile girdiğinde ittifak içerisinde Tekrar kalıyor. mesela MHP, 81 Vilayet ve 87 seçim bölgesinde kendisi listede yer alacağını açıkladı. Şayet bu karar 9 Nisan’a kadar değişmez ise MHP bütün bölgelerde kendi logosu ile seçime girmiş tıpkı vakitte da ittifak içerisinde kalmış olacak. öteki bir Örnek TİP. En az 41 vilayette seçime girecek olan TİP’in logosu pusulada olacak, lakin diğer 40 vilayette TİP logosu görülmeyecek. TİP’e oy vermek isteyenler ittifak ortaklarından birini tercih edebilecek.
Seçim barajı nasıl uygulanacak?
Son seçim kanunu kapsamında ülke seçim barajı yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürüldü. Partilerin Milletvekili çıkarabilmesi için yüzde 7’yi aşması kural. Lakin ittifak yapan partilerin Yekün oyu yüzde 7’yi geçmesi durumunda ittifak içerisindeki bir parti yüzde 7 barajını aşamasa bile seçime girdikleri vilayette kendi oyu Milletvekili çıkarmaya yetiyorsa o milletvekilini kazanacak.
Yurtdışı oyların tesiri ne?
75 ülkede sandık kurulacak. Yurt dışı temsilciliklerde oy Eda süreci 27 Nisan’tan 9 Mayıs’a kadarsürecek. Yurtdışı oyları 2018’de birçok vilayette Milletvekili dağılımını belirledi. Seçmenin kısıtlı sayıda olduğu vilayetlerde bin, 2 bin oyla seçim sonucu değişebiliyor bu noktada yurtdışı oyları da değerli. Vilayetlerin Yekün seçmen içindeki seçmen oranı neyse oylar da ona nazaran dağıtılıyor.
Kamuoyu Araştırmacısı Can Selçuki bir örneği şöyle anlatıyor: “Örneğin, Adana’da oy kullananların Yekün seçmendeki hissesi yüzde 2,65. Münasebetiyle Yurt dışı oylarından yani kullanılan 1,5 milyon oydan (2018’de kullanılan) Adana’nın hissesine düşen 40 bin. Bu 40 bini daha sonra partilerin Yurt dışındaki oylarının yüzdesine nazaran o seçim bölgesinde partilerin hanesine yazılıyor. Yani bu hesaba nazaran 2018 yılında Beyaz Parti Adana’da ek 20 bin 500 oy, CHP 7 bin 39 oy, HDP 6 bin 880 oy, MHP 3 bin 181 oy, GÜZEL Parti bin 591 oy aldı demek. Yarışın Fazla hudutta olduğu; bin, 2 bin, 3 bin, 5 bin üzere oylarla milletvekillerinin değişebileceği yerlerde Yurt dışı oyları Fazla Kıymetli bir yere sahip.”
Pusulalar nasıl olacak?
Cumhurbaşkanlığı seçim pusulalarında sırayla fotoğraflı biçimde Erdoğan, İnce, Kılıçdaroğlu ve Oğan yer alacak. Burada rastgele bir “ittifak” vurgusu olmayacak. Seçimde Kılıçdaroğlu lehine çekilmesi istikametinde Davet yapılan Muharrem İnce, artık çekilse bile ismi oy pusulasında olacak. Şayet İnce çekilme kararı verirse verilen oylar geçersiz sayılacak. Lakin Muharrem İnce nihayet olarak yaptığı açıklamada (3 Nisan) seçimden çekilmeyeceğini vurguladı.
Milletvekilliği genel seçimlerine dair pusulada ise “ittifak” unvanları üste yazılacak altında partiler yer alacak. 81 ilin tamamında ittifak ortakları seçime giriyorsa 81 vilayette de pusula tıpkı olacak. lakin ortak liste kararı alınırsa ve kimi vilayetlerde bir parti girmezse o vilayette o partinin logosu ittifak altında olmayacak. Her sütunun altında partilerin Milletvekili adaylarının isimleri de yer alacak. Vilayette Müstakil Namzet varsa pusulanın sonunda yer alacak.
Seçmenler, cumhurbaşkanı ve milletvekilli seçimleri için farklı ayrı pusulalarda oy kullanacak. İki farklı pusula Biricik zarfa konulacak ve sandığa o denli atılacak.
Deprem bölgelerinde oy Eda süreci nasıl olacak?
Daha evvelki seçimde olduğu üzere Tekrar aşikâr bölgelerde sandık kurulacak. Yıkılan okulların da bahçesinde sandık kurulacak. Seçmenler adres kaydını değiştirdiği yerde kullanacak değiştirmediyse zelzele bölgesinde kullanacak. Depremzede Öbür vilayette oy kullanırsa oyu o Vilayet için sayılacak.
Tutuklu ve mahkumlar nasıl oy kullanacak? Seyyar sandık kimin için?
Tutuklular ile taksirli hatalardan mahkumlar cezaevlerinde oy verecek. Hastalığı yahut manisi nedeniyle yatağa bağımlı olanlar da seyyar sandıkta oy kullanabilecek.
Yorum Yok