Jake Horton, Peter Mwai & Grigor Atanesian
BBC News
Rus paralı asker şirketi Wagner’in Sudan ile Türlü ticari ve askeri bağlantıları olduğu öne sürülüyor. Argümanları ve suçlamaları reddeden şirket ise Sudan’da hala yaşananlarla ilgisi olmadığını vurguluyor.
Wagner’in kurucusu Yevgeny Prigozhin, Sudan’da iki yıldır “Bir Tane bile Wagner savaşçısı olmadığını” söyledi.
Prigozhin, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’e yakın bir isim.
Biz de Rus paralı askerlerin hala Sudan’da olduklarına dair bir Delil bulamadık.
Ancak Wagner’in Sudan’da geçmişteki faaliyetlerine dair ispatlar var. Esasen bu nedenle ABD ve Avrupa Birliği, Prighozin’in ülkedeki operasyonları nedeniyle yaptırım kararı almıştı ve yaptırımlar direkt onu gaye alıyordu.
Altın madenciliği anlaşmaları
2017’de Sudan’ın o dönemki önderi Ömer el-Beşir, Moskova gezisi sırasında Rusya ile bir sıra mutabakat imzaladı.
Anlaşmalardan biri, Rusya’nın Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan’da bir donanma üssü kurmasını öngörüyordu. Ayrıyeten “Rus şirketi M Invest ile Sudan Mineraller Bakanlığı ortasında altın madenciliğine yönelik Ayrıcalık sözleşmeleri” imzalandı.
Sudan, Afrika’nın en Aka üçüncü altın üreticisi.
ABD Hazine Bakanlığı, M Invest ve ona bağlı bir şirket olan Meroe Gold’un, Wagner Kümesi’nin Sudan’daki faaliyetlerinde ön cephede olduğunu argüman ediyor.
2020’de devrin ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, “Yevgeniy Prigozhin ve şebekesi, Sudan’ın doğal kaynaklarını şahsî Menfaat için kullanıyor ve bütün dünyaya habis bir tesir yayıyor” demişti.
M Invest ve Meroe şirketleri, ABD tarafından Özel yaptırımlarla maksat alındı.
Amerikan CNN televizyonunun araştırmasına nazaran, altınlar karayoluyla, Wagner’in aktiflik gösterdiği bilinen Orta Afrika Cumhuriyeti’ne nakledildi. Sudan’ın resmi ticaret datalarında, altın ihracatına dair bir bilgi yoktu.
İngiliz Daily Telegraph gazetesi geçen yıl, Değerli ölçüde altının askeri havaalanlarından Sudan dışına çıkarıldığını yazdı.
Wagner, Sudan’da Öbür ne yapıyordu?
2017’den bu yana gerek Rus gerek milletlerarası kaynaklarda, Sudan’da aktiflik gösteren Rus paralı askerlerin yerlerini gösterdiği izlenimi uyandıran fotoğraflar yayımlandı.
Fotoğraflara bakılırsa Rus paralı askerler Sudan’da Çeşitli roller üstlenmişlerdi: Sudan askerlerini eğitiyorlardı. Emniyet güçlerine protestoları bastırmakta Yardımcı oldukları da argüman edildi. BBC olarak bu fotoğrafların hakikat olup olmadığını Müstakil kaynaklardan doğrulatamadık.
2021’de Wagner ile ilişkili bir Telegram kanalında, ismi açıklanmayan üst seviye bir Wagner kumandanının fotoğrafları yayımlandı. Fotoğraf 2019’da çekilmişti, kumandan Sudan askerlerine bir merasimde Ödül veriyordu.
Temmuz 2022’de tıpkı kanalda bu Sefer bir görüntü yayımlandı. Teze nazaran Wagner bünyesindeki paralı askerler Sudan güçleri için tatbikat yapıyor, paraşütle atlıyorlardı.
Aynı kaynakla irtibatlı bir Instagram hesabının profilinde, kimliği belgisiz bir paralı asker kendisini “serbest çalışan” olarak tanıtıyor, Ağustos-Ekim 2021 devrine ilişkin gönderilerinde Sudan’daki faaliyetlerini paylaşıyordu.
Sudan, Wagner’in 2020’de çektiği bir propaganda sinemasında, şirketin paralı askerlerinin aktiflik gösterdiği ülkeler ortasında sayıldı.
Wagner ne kadar tesirliydi?
ABD Hazine Bakanlığı’na nazaran Wagner Kümesi, “paramiliter operasyonlar yürüttü, otoriter rejimlere takviye verdi ve doğal kaynakların sömürülmesine yönelik faaliyetlere girişti.”
İngiltere merkezli Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü’nden Dr Joana de Deus Pereira, “Başlangıçta 2018’de, Wagner’in Sudan ordusunu faal olarak eğiten yaklaşık 100 askeir vardı. münasebet bu noktadan itibaren arttı” diyor.
Sudan medyasında, bu sayının 500’e çıktığına, paralı askerlerin Aka oranda ülkenin güneybatısında, Sudan-Orta Afrika Cumhuriyeti hududu yakınındaki Um Dafuq’ta konuşlandıklarına dair haberler yayımlandı.
Sudan Tribune isimli internet sitesi, 2019’da devrin Devlet Lideri Ömer el-Beşir aleyhtarı kitlesel protesto şovları sırasında “Rus savaşçıların” konuşlandırıldığını, Sudan istihbarat ve Emniyet servisleri ile Birlikte şovları gözlemlediklerini bildirdi.
Sudan yetkilileri bu savları reddetti.
Değişen sadakatler
Rusya’nın Afrika’daki faaliyetlerine ait bir kitap yazan Dr Samuel Ramani, Wagner Kümesi’nin, Ömer el-Beşir’in iktidarda kalmasına yardım için Türlü medya kampanyaları geliştirdiğini söylüyor ve ekliyor:
“Prigozhin, protestocuların İsrail yanlısı ve İslam aksisi olmakla suçlanmaları daveti yapıyordu.”
Sudan’da 2019’da protestocular, Devlet Lideri Ömer el-Beşir’in misyondan alınmasını istiyordu.
Bu durum, El Beşir’in Emniyet üniteleri ortasında sürtüşmeye yol açtı.
Wagner, El Beşir’e değil, onu deviren Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’a takviye vermeye başladı.
Dr Ramani, “Moskova’da Rusya Dışişleri Bakanlığı darbeye karşı çıkarken, Prigozhin ve Wagner Kümesi aslında el-Burhan’ın idaresi devralmasını memnuniyetle karşıladı” diyor.
Ramani’ye nazaran, Wagner Kümesi 2021 ve 2022 yıllarında hala el-Burhan komutasındaki Sudan ordusuyla savaşan Süratli Takviye Kuvvetleri’yle temaslarını artırdı.
Prigozhin, daha Fazla Hemedti ismiyle bilinen Süratli Takviye Kuvvetleri Kumandanı General Muhammed Hamdan Dagalo’nun nihayet periyotta kimi altın madenlerini ele geçirdiğinin farkındaydı ve bu madenler üzerinden daha Fazla altın ticareti yapmak istiyordu.
Hemedti geçen Yıl Moskova’yı ziyaret etmiş, Sudan-Rusya bağlantılarının güçlendirilmesini umduğunu söylemişti.
Ancak Sudan merkezli niyet kuruluşu Kholood Khair of Confluence Advisory’e nazaran Wagner Kümesi hala Sudan’da çatışan taraflardan birini seçmiş değil.
Wagner’in Afrika’da tesirli olduğu öteki bölgeler
Sık sık Wagner savaşçılarının yıllardır Orta Afrika Cumhuriyeti’nde aktiflik gösterdikleri ve ülkenin elmas madenlerini koruduklarına yönelik haberler yayımlandı. Wagner’in Afrika’da aktif olduğu öteki ülkeler ise Libya ve Mali.
BBC 2021’de yaptığı bir araştırmada, bir Wagner savaşçısının bıraktığı dijital Aygıt sayesinde, Rus paralı asker şirketinin Libya’da İç savaşa müdahil olduğuna dair İspat bulmuştu. BBC’ye konuşan Libya askerleri ve siviller de Wagner’in ülkedeki varlığını teyit etmişlerdi.
Mali’de ise İslamcı militanlarla uğraş eden hükümet, Wagner’den yardım istemişti. Fakat kümenin ülkede varlık gösterdiği hiçbir Vakit resmen doğrulanmadı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Rus paralı askerleri, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali’de insan haklarını ihlal etmekle suçluyor. Wagner’e yöneltilen suçlamalar ortasında azap ve cinayet de var.
Yorum Yok