Heinrich Böll Vakfı Türkiye Temsilciliği ile Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği tarafından düzenlenen bir toplantı için Berlin’e gelen insan hakları savunucuları seçimler öncesinde Türkiye’de nihayet devirde Ömür hakkı, özgürlük hakkı, tabir, örgütlenme ve toplanma özgürlüğü bahislerinde yaşanan sıkıntılara dikkat çekti.
“Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını muhafaza ve geliştirme hakkına sahiptir.”
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 17’nci Hususu Ömür hakkını bu halde düzenliyor. İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi Lideri Gülseren Yoleri, şahıs Temel hak ve hürriyetleri ortasında birinci sırada gelen Ömür hakkının Türkiye’de hala gereğince korunamadığını kaydediyor. Yoleri’nin verdiği bilgilere nazaran 2022’nin birinci 10 ayında Türkiye’de 452 bayan öldürüldü. Birebir periyotta 1521 personel, Amel güvenliği maddelerinin çıkartılmaması, var kanunların uygulanmaması ya da denetlenmemesi nedeniyle Amel kazalarında hayatını kaybetti. Gözaltında kayıplar nihayet yıllarda tekrar artarken İHD’ye nihayet 6 yılda uzun periyodik kayıp teziyle 32 müracaat yapıldı. Bu şahıslardan Yusuf Bilge Tunç iki yılı aşkın müddettir hala bulunamadı. İHD’nin datalarına nazaran ayrıyeten mültecilere ve LGBTİ bireylere yönelik nefret cinayetleri, cezaevlerinde ise hak ihlalleri ve azaba bağlı intiharlar arttı. 2021 yılında 128 mahpus cezaevinde kuşkulu formda hayatını kaybetti.
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Kerem Dikmen ise Türkiye’de nihayet birkaç yılda LGBTİ bireylere yönelik nefret telaffuzunun ve bunun sonucunda şiddetin arttığına dikkat çekiyor. Bu Yıl Haysiyet Yürüyüşleri sırasında en az 530 kişinin gözaltına alındığını aktaran Dikmen, 2015’ten beri Türkiye’de Haysiyet Haftası’nda kamusal alanda barışçıl yürüyüşlere müsaade verilmediğini hatırlattı. Dikmen ayrıyeten Ticaret Bakanlığı’nın gökkuşağı bayrağı taşıyan eserlerin +18 ibaresiyle satışa sunulması kararına dikkat çekti. Gökkuşağı ve trans bayraklarının bir kabahat kanıtı haline getirildiğini Anlatım eden Dikmen nefret telaffuzunun hükümet tarafından bir enstrüman olarak kullanıldığını söyledi.
Gezi davası avukatlarından Hürrem Sönmez, 2013 yılında düzenlenen Seyahat protestolarında, hareketlerden 9 Yıl sonra ceza kararlarının geldiğini aktardı. Bu yılın nisan ayında Osman Kavala’ya ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası verildiğini ve 18’er Yıl mahpus cezası Meydan Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mücella Yapan, Mine Özerden, Can Atalay ve Zeybek Ali İşçi’nin tutuklandığını hatırlattı.
Demokratik bir seçimin hukuksal şartları Mevcut mı?
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Eş Yöneticisi Veysel Ok ise DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada demokratik bir seçim için Gerekli ögelerin olmadığına dikkat çekti.
Ok, demokratik bir seçimin koşullarını “siyasetçilerin propaganda yapma özgürlüğü, sivil toplumun kontrol özgürlüğü ve Müstakil yargı” olarak sıraladı. Ok, “Türkiye’de nihayet yıllarda yapılan yasal değişikliklere baktığınızda Yargıç Savcılar Konseyi direkt şu anki iktidarın denetiminde. Seçim yordamı büsbütün iktidarın seçtiği bir yöntemle oluşuyor. Tüm yargı sistemini onlar Denetim ediyor” dedi.
Peki, Ok’un saydığı öbür iki Gerekli ögede, yani siyasetçilerin propaganda yapma özgürlüğü ve sivil toplumun kontrolünde durum ne?
AİHM: Özgür seçim hakkını düzenleyen unsur de ihlal edildi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) özgür bırakılması tarafında karar vermesine rağmen, eski HDP Eş genel Liderleri Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ve eski HDP milletvekilleri hala tutuklu bulunuyor. AİHM Aralık 2020’de açıkladığı Demirtaş (No. 2) kararında olduğu üzere hafta içinde 13 HDP Milletvekili için açıkladığı kararda da Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Kontratı ek 1 Numaralı Protokol’ün Üçüncü Unsuru’nu ihlal ettiğine hükmetti. Bu unsur, “serbest seçim hakkını” garantiye alıyor.
AİHM, Demirtaş (No. 2) kararının münasebetinde “Milletvekilleri seçmenlerini temsil ederler ve bu nedenle Anlatım özgürlükleri daha Çok muhafaza gerektirir” demiş ve kararında “çoğulculuk, müsamaha ve Aleni fikirlilik gerekleri doğrultusunda milletvekillerinin, Özellikle muhalefet partilerinin Anlatım özgürlüğüne” dikkat çekmişti. Lakin HDP’liler özgür bırakılmadıkları üzere meclisteki üçüncü parti pozisyonundaki HDP hakkında kapatma davası da sürüyor. “Şu anki konjonktür ve telaffuzlar Olumsuz bir karar çıkma mümkünlüğünü bize gösteriyor” diyen Ok, HDP içerisindeki yüzlerce şahsa Siyaset yapma yasağı gelebileceğini kaydediyor.
CHP’li siyasetçiler için siyasi yasak istemi
Seçimler sırasında demokratik propaganda özgürlüğüne tehdit oluşturabilecek bir yasal düzenleme ise 18 Ekim tarihinde kabul edilen dezenformasyon yasası. Kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak bilinen, internet medyası ve toplumsal medya ile ilgili yeni yaptırımlar öngören “Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, “halkı aldatıcı bilgi yayma suçu” işleyenlere 3 yıla kadar mahpus cezası almasının önünü açıyor.
Cumhuriyet Kamu Partisi genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu dezenformasyon yasası ile hakkında dava açılması talep edilen birinci siyasilerden oldu. güvenlik genel Müdürlüğü “Kirli parayı yani milyar dolarları, yani uyuşturucu paralarını Türkiye’nin cari açığının finansmanında kullandılar” diyen Kılıçdaroğlu hakkında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yaymak” suçlaması ile dava açılmasını istedi.
Ayrıca Cumhurbaşkanlığı adaylığı için ismi geçen CHP’li İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu da Yüksek Seçim Şurası üyeleri hakkında “ahmak” dediği teziyle yargılanmaya devam ediyor. İmamoğlu hakkında da savcılık, mahpus cezası ve siyasi yasak istiyor. Daha Evvel CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu’na da tartışmalı bir yargı kararıyla siyasi yasak getirilmişti. şimal Irak’ta Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından PKK’ya karşı kimyasal silah kullanıldığı tarafındaki savları Türkiye Aka millet Meclisi (TBMM) gündemine taşıyacağını açıklayan CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu hakkında da Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından fezleke hazırlandı.
Sivil cemiyet başlığında ise Türkiye bu Yıl seçimlere 7262 Sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait Kanun’un yürürlükte olduğu bir hukuk sistemiyle gidiyor. Yasa, dernekler üzerindeki kontrolü sıkılaştırıyor. Hükümetin istediği Vakit derneklere kayyum atayabildiğini söyleyen Ok “Bir kaymakamın imzasıyla bile Tüm sivil cemiyet kuruluşları kontrollerden, mali kontrollerden geçiyor. Sivil cemiyet çalışanlarının terörle ilgili bir soruşturması olunca onunla örgütü ortasındaki bağ koparılıyor” diyor.
“İfade özgürlüğü sorunu halklaştı”
Peki, yargılama yollarında Türkiye’de içinden geçilen periyoduyla daha öncesi ortasında ne üzere farklılıklar var?
DW Türkçe’nin insan hakları savunucularına yönelttiği soruya Veysel Ok Anlatım özgürlüğü bağlamında şu cevabı veriyor:
“Hukuksuzluk toplumun tamamına yayıldı. Evvelce ülkenin doğusunda Kürtlere ya da sol görüşlü insanlara yönelen hukuksuzluk artık toplumun doğudan batıya tümünü gaye alıyor. Evvelden Anlatım özgürlüğü davaları yalnızca Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Ahmet Altan üzere aydınlarla sonlu iken artık herkes bu davalarla yargılanabiliyor. Zira teknoloji çağında herkes fikrini Anlatım edebiliyor, makale yazabiliyor. Tabir özgürlüğü sorunu halklaştı.”
“Devletin 12 Eylül’deki aklı çalışmaya devam ediyor”
Gülseren Yoleri ise birebir soruya verdiği cevapta daha evvelki devirlerde hukukun Vakit vakit işlediğini, varolan kanunların işletildiğini, karar kurulurken kanıtların önemsendiğini Anlatım ediyor. Yoleri “Bugün Fazla çarçabuk kanıt olmadan, gizli Şahit tabiriyle, gerçek kanıtlar olmadan on yıllarca mahpus cezaları, ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezaları alabiliyorlar beşerler. Adil yargılanma unsurlarının büsbütün ihlal edildiği bir süreçten bahsediyoruz” diyor.
Yargı yollarında bir karşılaştırma yaparak, ne AKP öncesi periyodun ne de AKP devrinin aklanabileceğini vurgulayan Yoleri “12 Eylül’de 50 kişiydi, idam edilen. Artık de ağırlaştırılmış ve hasta mahpuslar tedavi hakkı engellenerek Tekrar Özellikle politik mahpuslar mevte terk ediliyorlar” diyor ve ekliyor: “Aslında devletin aklının tıpkı formda çalışmaya devam ettiğini söyleyebiliriz.
“Kötü hukuk vardı, Kötü hukuk çerçevesinde yapılıyordu”
Gezi davası avukatlarından Hürrem Sönmez ise birebir soruya verdiği karşılıkta AKP öncesi Devre için “Bu kadar hukuka dayandırmadan bir şey yapılamayan bir periyottu. Kötü bir hukuk vardı tahminen fakat Üzücü hukuk çerçevesinde yapılıyordu. Seyahat kararı üzere bir kararı o zamanki mahkemeler veremezdi. Onlar hukukçu olarak, biraz da daha kibirli yargıçlar olarak daha hukuka Müsait bir şey yazmaya çalışırlardı” diyor. Sönmez savcı ve yargıçlar için Türkiye’de hukukun “bir meslek, bir ikbal alanı” haline geldiğini belirterek iktidarın beklentisine Müsait kararların yükselmeyi sağladığını söylüyor. Sönmez, evvelce bunların en azından bu kadar açık yaşanmadığını Anlatım ediyor.
Ok, AKP devrini 90’larla karşılaştırmayı gerçek bulmadığını Anlatım ederek bu türlü bir soruya karşılığın bu cevabı kimin verdiğine nazaran değişeceğini belirtiyor. Şırnak, Van, Hakkari, Diyarbakır’da yaşayan biri için 90’ların cehennem olduğunu kaydeden Ok, o Devre binlerce köyün yakıldığını, milyonlarca kişinin yerinden olduğunu, 15 bin kişinin öldürüldüğünü hatırlatıyor. “Elbette bu da yasal değildi” diyen Ok, 90’larda Kürtçe kitap basılamadığına, Kürtçe konuşmanın Nakit cezasına tabi olduğuna dikkat çekiyor.
Yorum Yok