Merve Kara-Kaşka
BBC Türkçe
Seçmenlerin, muhakkak bir maksada ulaşmak için en Fazla tercih ettikleri parti yerine Öbür bir partiye oy vermeleri “stratejik oy Eda davranışı” olarak tanımlanıyor.
14 Mayıs seçimlerinde rekabetin yakın görülmesi ve en Ufak yüzdelerin hesaba katılması üzere nedenler stratejik oyları tekrar gündeme getirdi.
Stratejik oy hesaplarının önümüzdeki seçimlerde “muhalefetin Meclis’te çoğunluğu elde etmesini sağlamakta” kilit rol oynayacağını düşünenler kadar, “toplumsal mühendislik” olduğunu savunan ve buna şiddetle karşı çıkanlar da var.
Uzmanlarsa Özellikle Milletvekili seçimlerimde strateji kurmanın ve işletmenin karmaşık ve güç olacağı konusunda hemfikir.
‘Cumhurbaşkanlığı seçimi için strateji kurmak daha kolay’
14 Mayıs seçimlerinde 60 milyondan Çok seçmen, önümüzdeki 5 Yıl boyunca misyon yapacak cumhurbaşkanını ve milletvekillerini seçecek.
Türkiye çapında 973 ilçe, 1094 ilçe seçim heyetinde, 191 bin 884 sandık kurulacak.
Tüm bu bilgiler, seçimlerle ilgili genel bir strateji geliştirmek isteyenlerin kullanmaları gereken parametrelerden kimileri.
Bunların yanında göz önünde bulunması gereken en Kıymetli bilgi, cumhurbaşkanı adaylarının, ittifakların ve de partilerin alacağı iddia edilen oylar.
Bu iddiaların Özellikle Milletvekili seçimleri için karmaşık hale geldiğini söyleyen Ege Üniversitesi Siyaset Bilimi kısmında oy Eda davranışları üzerinde çalışan Doç. Dr. Betül Aydoğan Ünal, “Cumhurbaşkanlığı seçimi, hangi iki adayın önde olacağını bilme kolaylığına sahip.” diyor.
BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Aydoğan Ünal, “Dolayısıyla, oylarının boşa gitme telaşını yaşayan seçmenler, kazananı belirlemek için hangi adaya oy vermeleri gerektiğini evvelden bilebilir.” tabirlerini kullanıyor.
Bunun 14 Mayıs seçimlerine etkisini BBC Türkçe için kıymetlendiren Dokuz Eylül Üniversitesi’nde iktisat kısmında seçmen davranışı üzerinde araştırmalar yapan Doç. Dr. Fırat Gündem, “İktidar karşısındaki en kuvvetli Namzet olan Kemal Kılıçdaroğlu karşısında bir kenetlenme görmek ve münasebetiyle stratejik oy Eda davranışı beklemek Fazla normal” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Seçim günü Erdoğan’a oy vermek istemeyen seçmenlerin Aka kısmı Kılıçdaroğlu etrafında konsolide olacaktır. Bunun başkanlık seçimlerini birinci cinste nihayete erdirmeye kâfi olup olmayacağını göreceğiz.”
‘Stratejik oylar Cumhur İttifakı’nın İskemle sayısını 290’a indirebilir’
Oylarla ilgili bir strateji geliştirmenin en tartışmalı olduğu husus ise Milletvekili seçimleri.
Seçmenin oylarının boşa gidip gitmeyeceği tasasına bir Karşılık olarak geliştirildiği belirtilen yazılım araçları bile var.
Bu alanda çalışan Koç Üniversitesi Memleketler arası Bağlar Kısmında Araştırma Vazifelisi ve Toplumsal tesir Araştırmaları Merkezi (TEAM) Analisti Nezih Haysiyet Kuru, muhalefetin stratejik oylarla Meclis’te çoğunluğu elde etmesini sağlayabileceğini savunuyor.
Kuru, ortalarında yazılım geliştiriciler ve data bilimcilerin olduğu yaklaşık 30 Benlik istekli bir grupla seçmenleri stratejik oy vermeye ikna etmek için çalışıyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Kuru, “Türkiye’de siyasal kutuplaşma partizan kimlikleri derinleştirmiş durumda, oy kullananların yüzde 75-80’inin partisi aşikâr. Kalan kesimde bizim hitap ettiğimiz, daha genç, eğitimli olan yüzde 2-3’lük seçmen grubu” diyor ve ekliyor:
“Bu Küme Meclis aritmetiğini bilerek seçim yaparsa Cumhur İttifakı’nın İskemle sayısının 290’a indirebilir.”
Bu ön görüsünün “Türkiye’nin 81 vilayetinde, 30 bin şahısla Çehre yüze görüşürlerek yapılan bir ankete nazaran hazırlanan seçim senaryolarına, geçmiş seçim sonuçlarına ve farklı anket çalışmalarına” dayandığını belirtiyor.
Ancak seçmen davranışının bu biçimde etkilenmesine şiddetle karşı çıkanlar da var.
Stratejik oylara kamuoyunda en Fazla karşı çıkan partilerden biri olan TİP’in İstanbul 2. Bölge Milletvekili Adayı ve Yeşiller Partisi Eş Sözcüsü Koray Doğan Urbarlı, bunu “toplumsal mühendislik” olarak tanımlıyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Urbarlı, stratejik oyların Türkiye seçim tarihinde iki sefer muvaffakiyete ulaştığını söylüyor:
“Birincisi Kürt siyasetçilerin Meclis’e girmesi, ikincisiyse HDP’nin barajı aşması için CHP’den HDP’ye oy akışının sağlanmasıydı. Bunların ikisi de Türkiye genelindeydi ve Fazla örgütlüydü.
“Fakat siz ne genel ne de örgütlü değilseniz, kamuoyunda, toplumsal medyada, ‘Şu partiden bu partiye yüzde 0,4 oy kaymalı’ derseniz ve bunu örgütsüz bir seçmene söylerseniz, bunun nereye varacağını bilemezsiniz.
“Diyelim ki beşerler öneriyi dinlediler lakin yüzde 0,4 yerine yüzde 4 oy kaydı; bu sefer ne olacak? Tüm o taktik, strateji çökmüş olacak…”
‘Bu Cin hususlarda ferdî olarak çabalamak kâfi değildir, parti örgütlenmesi üzere organize yapıların olması gerekir’
Seçmen davranışları üzerinde çalışan uzmanlar partilerin oy oranlarıyla ilgili kestirimlerde mümkün bir kusurun stratejiyi anlamsız hale getirebileceğini söylüyor.
Doç. Dr. Betül Aydoğan Ünal, “Yapılan simülasyonlar, yakın Devre anketlerine dayansa da sandık sonuçlarının gerçek yansıtılıp yansıtılmayacağı konusunda emin olamayız. Burada yaşanılacak bir yanılma, stratejilerin maksadına ulaşmasını engelleyecektir.
“Parlamento seçimleri için strateji kurmak kadar stratejiyi işletmek de güç. Partilerin alacağı oy oranları Kesin olarak bilinse bile pek Fazla vilayette stratejik oy verilebilecek aniden Çok partinin olduğunu görüyoruz.
“İşleyen bir strateji için birebir anda birden Çok mümkünlük varsa, stratejik seçmenlerin Biricik bir partiye yönelmesi gerekir. Şayet stratejik oy vermek isteyen seçmenler farklı partilere dağılırsa, Sonuç elde etmek Muhtemel olmaz.
“Sonuç elde etmek isteniyorsa bu Cin bahislerde ferdî olarak çabalamak kâfi değildir. On binlerce seçmenin muhakkak bir tarafa kanalize edilmesi için parti örgütlenmesi üzere organize yapıların olması gerekir.”
Buna ek olarak “seçmenleri etkilemesi olası olan, literatürde yer Meydan ve gelişmiş ülkelerde de gözlenen oy Eda motivasyonları”nın Türkiye’de çalışmaması sonuçlara ait kestirimlerin ortak sorunu olarak görülüyor.
Doç. Dr. Fırat Gündem, “Ancak burada Değerli olan seçmenin partisiyle kurduğu bağdır. Yani ekonomik berbata gidiş, yüksek enflasyon, düşük şahıs başına büyüme ya da örneğin en kıymetlilerinden adaletsiz gelir dağılımı üzere Ekonomik oy Eda davranışını etkileyen faktörlerin iktidar partisinin oylarında bir erimeye yol açmadığı görünüyor.
“Benzer formda iktidar partisinin kullandığı lisan de Laf konusu kutuplaşma da kendi kitlesini konsolide etmede işe yarıyor. Tüm bunlar böyleyken, yapılan anketlerin bunu göz önüne Meydan bir sistematikle yapıldığını söylemek sıkıntı.
“Anketlerin Aka kısmı, bilimsel anakütle-örneklem münasebetini dikkate almıyor/alamıyor. Bu nedenle bilgili anketlere dayanarak rastgele bir simülasyonla seçmen davranışlarını manipüle etmenin Fazla Mümkün olduğunu düşünmüyorum.
“Elbette kimi şahıslar buna bakarak oy verebilirler fakat bu şahısların toplamı istatistiksel olarak manalı bir ayrım yaratacak kadar değildir.
Stratejik oy yönlendirmeleri ne Cin sonuçlar doğurabilir?
Peki siyasi partiler dışında yapılan stratejik oy yönlendirmeleri seçimleri nasıl etkileyebilir?
Doç Dr. Betül Aydoğan Ünal bu soruya şu cevabı veriyor:
“Stratejik oy Eda konusunda yapılan yönlendirmelerin Temel sorunu, bu yönlendirmeler ortasındaki iletişimsizlik. Seçmenler, farklı kaynaklardan gelen çelişkili bilgilerle karşılaşarak seçim gününde stratejik oy vermek yerine, en Fazla tercih ettiği partiye oy Eda konforuna yönelebilir.
“Yaptığım çalışmalar, Türkiye’de seçmenlerin strateji kurmaları gereken bir durumla karşılaştığında her dört seçmenden yalnızca birinin stratejik oy verdiğini gösteriyor.
“Diğer yandan stratejik oy verilebilecek parti sayısı apansız fazlaysa stratejik oyların dağılarak Sonuç elde edilemediği senaryoların yaşanması mümkün. Türkiye’deki uygulanan sistem gereği, parlamento seçimlerinde stratejik oy verilebilmesi için Vilayet bazlı muhakkak bir kanaldan organize çalışılması gerekiyor.
“14 Mayıs seçimleri ise Fazla süratli geçen bir seçim devri oldu. Münasebetiyle, partilerin seçmenlerine direkt ulaşıp yönlendirme yapabilecekleri bir vakitleri olmadı.
“Diğer taraftan, hem seçmen tercihlerinin hem de gündemin Fazla süratli bir halde değiştiği bir devirdeyiz. Bu nedenle, öbür partilerin ne oranda oy alacağı konusunda Kesin dataya sahip olunmadığı için kurulacak stratejiler aldatıcı ya da yanlış olabilir ve nihayetinde verilen stratejik oy boşa gidebilir.
“Bu yönlendirmelerin yol açabileceği öteki Sorun ise literatürde stratejik oy vermenin eleştirildiği nokta olabilir. Stratejik oy veren seçmenler aslında gönlünden o adayı ya da o partiyi kabul etmeyerek ehven-i şeri seçebilir.
“Belki Öbür bir adaya ya da Öbür bir partiye takviye vermek istiyor, fakat aşikâr sebeplerden Dolayı stratejik oy Eda yolunu seçiyor. Bu durum, seçim sonuçlarının seçmen tercihlerini tam olarak yansıtmasına Mani teşkil edebilir.
“Demokrasilerde seçimlerin Temel emeli halkın tercihlerini yansıtmak olsa da seçim sistemleri gereği yüzde 100 başarılı bir temsiliyet Muhtemel olmayabilir. Türkiye özelinde konuşacak olursak, yakın vakte kadar dünyada en yüksek seçim barajına sahip ülkelerden biriydik. Bu nedenle, esasen uzun yıllardır Türkiye’de seçimler seçmenlerin gerçek tercihlerini tam yansıtamıyordu.”
‘Sayısal yükten daha Fazla fikren önemli’
Stratejik oyların yol açması mümkün bir temsiliyet problemiyle ilgili verilen yaygın cevaplardan birini TEAM Analisti Nezih Kuru yineliyor:
“Bu seçim o seçim değil”
Kuru, 14 Mayıs’ta Meclis çoğunluğunun önceliklendirilmesi gerektiğini şu sözlerle savunuyor:
“Bu seçim o seçim değil… Meclis çoğunluğunun ele geçirilmesi aslında değişim demek. Bundan sonra istikbal seçimlerde rahat rahat temsile odaklanabiliriz.”
Doç Dr. Fırat Gündem ise mümkün bir strateji oy Eda davranışının muhalefette temsiliyet açısından Kıymetli bir ayrım yaratmayacağını söylüyor:
“Eğer varsa stratejik oy Eda davranışı çoğunlukla muhalif seçmen kamplarında gerçekleşecek. ÂLÂ Parti’den CHP’ye, TİP’ten Yeşil Sol’a vs. Bu nedenle Meclis’te temsiliyet açısından muhalif seçmen için Fazla Aka bir değişiklik olmayacaktır.
“Bunun Biricik alternatifi, Kürt vilayetlerinde daha evvelce AKP’ye oy vermiş, HDP ekolüyle de ilişkilenmek istemeyen Kürt seçmenin CHP ve İYİP’e kayması olabilir fakat bu da ülke çapında Fazla Kıymetli görünmeyebilir. Bu çeşitten bir stratejik oy Eda davranışı daha Fazla cumhurbaşkanı seçimi için Değerli olacaktır diye düşünüyorum.”
Peki oylarının boşa gideceği korkusu tarşıyan seçmen neye odaklanmalı?
KONDA Araştırma Yönetim Heyeti Üyesi Bekir Ağırdır, Türkiye’nin aktüel meseleleri göz önüne alındığında parlamentodaki temsiliyete odaklanmanın yeni bir “siyasi kültürün” inşasına Değerli bir hissesi olacağını söylüyor.
3 Mayıs’ta Aleni Radyo internet sitesinde yayımlanan ve radyonun genel Yayın Direktörü Ömer Madra ile yaptığı söyleşide Ağırdır şu sözleri kullanıyor:
“Türkiye’nin sorunları üzerinden baktığımız vakit, Şayet Cumhurbaşkanlığı değişimi sağlanmışsa ve parlamentoda yeni bir Aka uzlaşma inşa edecek, ayrıyeten güçler ayrılığının temel olduğu yeni bir anayasa yapacaksak parlamentodaki temsiliyet kıymetli.
“Sayısal tartıdan daha Fazla fikren değerli. Aslında bu seçimlerden Çabucak ardından, bir hafta sonra meclis açılırken göreceğiz. Birbirlerinin listelerinden giren herkes kendi partilerine dönecek. çok Aka olasılıkla parlamento açılırken 15,16 farklı parti olacak…
“Brezilya’da Lula’nın söylediği üzere: ‘Cennetin kapılarını bu seçimde açamayacağız tahminen ancak cehennemin kapılarını kapamak gerekiyor.’ Ülkenin gidişatına bir biçimde müdahale etmemiz lazım. Bunun da öncelikli yolu Cumhurbaşkanlığı seçimi.
“Sonra da parlamentoda Siyaset kültürümüzün ve şeklimizin; müzakere temelli, uzlaşma arayan bir lisana ve üsluba gelmesini sağlamaya çalışmamız lazım. Söylediğim şeylerin bir kısmının romantik olduğunu biliyorum. Pratik gerçekliğe, Mevcut olan siyasi kültüre alışılmamış olduğunun da farkındayım. Şayet Mevcut olan siyasi kültüre teslim olursak, her tartışmayı münakaşaya bağlar ve hainlikler, bölünmüşlükler üzerinden yürütürsek ‘yeni sözü’ nasıl bulacağız?”
Yorum Yok