Sudan’ın başşehri Hartum, huzurlu bir kentten bir Cenk alanına dönüşürken, Suudi Arabistan ve ABD, savaşan tarafları bir ateşkes mutabakatı müzakere etmek için Cidde’ye çağırdı. Ancak Sudan uzmanı Alex de Wall bunun yalnızca kısa vadeli bir Nefes aldıracağını düşünüyor.
Arabulucular şu sorumlulukla karşı karşıya: Ateşkes görüşmelerinde nasıl bir metot ve gündem izleyecekleri, tıpkı vakitte Sudan’daki barış sürecinin nasıl bir yol izleyeceğini de belirleyecek.
Silahların susturulabilmesi için Amerikan ve Suudi diplomatlar sadece düşman generallerle muhatap olacak. Her iki taraftan da Cidde’ye üçer Benlik birer heyet göndermeleri istendi.
Gündem ise, insani maksatlı bir ateşkes, bir rasat düzeneği ve yardım koridorları ile hudutlu olacak. İki taraf da siyasi bir uzlaşma sağlamayı amaçlayan müzakerelere girmeyi istemiyor.
Daha Evvel ülkenin Fazla uzun süren Ömer el Beşir liderliğindeki otoriter rejimini alaşağı eden sivil güçler yani siyasi partiler ve mahalle direniş komiteleri ise bu müzakereleri uzaktan izleyecek. İki düşman generali rastgele bir ateşkese razı etmek kolay olmayacak.
Genelkurmay Lideri general Abdülfettah el Burhan, kendisinin yasal hükümeti temsil ettiğinde ısrar edecek. “Hemedi” lakabıyla tanınan General Muhammed Hamdan Dagalo‘ya “isyancı” damgasını vuracak.
Fakat Hemedi, yani bu çatışma başlayana kadar, Genelkurmay Lideri Burhan’ın yardımcısı misyonunda olan Muhammed Hamdan Dagalo, müzakereler için tarafların eşit statüye sahip olması şartını öne sürecek.
Kendisine bağlı Çevik Dayanak Güçleri başşehir Hartum’un Aka kısmını Denetim eden Hemedi, müzakerelerin bugünkü harita üzerinden yapılmasında ısrar edecek. Halbuki General Burhan çatışmaların başlamasından evvelki konumlara çekilinmesini isteyecek. Bir ödün alabilmek için generallerle Fazla sıkı bir pazarlık yapılması gerekecek.
Arabulucuların, tarafların itimadını kazanması ve onları, şu Lahza kimi ödünler verseler bile bunun onları zayıflatmayacağına ikna edebilmeleri gerekiyor. Alışılmış savaşan iki taraf da ateşkesi izleyebilecek siyasi görüşmelerde kendi gündemlerini dayatıp daha kuvvetli bir pozisyon talep edecek. Tarafların ve Arap komşularının üzerinde anlaştığı Biricik şey ise, demokratik bir hükümet istemedikleri. Aslında çatışmalardan Evvel bu türlü bir ihtimal hala vardı.
Ülkeyi Ömer el Beşir‘in devrildiği 2019’dan beri yöneten iki asker, idaresi sivillere devretmek istemiyorlar. Sudan’lı generallerin üzerinde anlaştığı diğer husus da, Cenk hataları için af çıkarılması olacaktır.
Generallerin taraf olduğu müzakereler, ekseriyetle, tarafların iktidarı sağladığı, nimetleri bölüştüğü ve demokrasiyi yıllarca ertelediği mutabakatlarla neticelenir. Lakin diğer yandan da bu Cenk biran Evvel sona ermezse Sudan devleti çökme noktasına gelecek.
Ömer el Beşir diktatörlüğünün devrilmesinden sonra kurulan ancak sonra generaller tarafından devrilen asker-sivil karma hükümetinin başbakanı Abdalla Hamdok, ülkenin Suriye ya da Yemen’den beter bir Cenk tehdidiyle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Cephede durum ne?
Sudan’daki İç Cenk tam da kestirim edilebileceği üzere ilerledi. Birinci günlerde taraflar birbirlerine en ağır darbeleri indirmeye yöneldiler. Çatışmalar alevlendikçe kimin hangi tarafı tuttuğu ve kimin tarafsız kaldığını görmek de kolaydı. Bunu Sudan’da 1983’deki İç savaşın başlarında ve bundan 20 Yıl sonra Darfur’da da görmüştük.
Güney Sudan’da 2013’te başlayan İç savaşta da bu görüntüye Şahit olmuştuk. 15 Nisan’da Hartum’daki çatışmalar patlak verdiğinde iki taraf da birbirini yok etmeye and içiyordu.
Kısa mühlet içinde iki tarafın kendi içinde ayrılık ve çatışmalar başgösterebilir ve çatışmalara yeni taraflar katılabilir uygunca içinde çıkılmaz bir hale gelir. Şu anne kadar sivillerin etnik kökenlerinden Dolayı sistemli bir biçimde maksat alındığını görmedik. lakin taraflardan biri bir Cenk cürmü işlediği anda bu türlü bir riskle karşı karşıya gelinecektir.
Uluslararası durum: Kim Bazen destekliyor?
ABD ve Suudi arabulucular iki taraf ortasında tercih yapmıyor. Lakin Sudan’ın Arap komşuları için birebir şeyi söyleyemeyiz. Mısır Burhan’ı Birleşik Arap Emirlikleri ise Hemedi’yi destekliyor.
ABD’nin elindeki koz, yaptırımlar. ancak bunun savaşan generallere Geri adım attırması ihtimali pek yok. Sudan 1989’dan bu yana Amerikan yaptırımları altında yaşıyor ve buna Karşın ordunun mülkiyetindeki işletmeler zenginleşti. Tesirli baskı için milletlerarası bir uzlaşma gerekiyor. Sudan konusunda Çin ve Rusya iç herkes savaşın bir felaket olacağında hemfikir.
BM protokollerine nazaran, mevzuyu Emniyet Kurulu’na getirme sorumluluğu Afrika ülkelerine ilişkin. Şu anne kadar bu türlü bir adım atmadılar. Afrika Birliği, çatışmaların başlamasından bir gün sonra barış ve Emniyet Kurulu’nu topladı lakin ABD-Suudi Arabistan diplomatik teşebbüsü bunun bir kesimi değil.
Bu ortada her geçen gün savaşı daha Geri dönülmeyecek bir noktaya getirme tehlikesi taşıyor. Silahları bugün susturmak bile Fazla güç. lakin İç Cenk ilerlerse ortaya çıkabilecek onlarca milis kümesi bir masa etrafına toplamak Fazla daha güç olacak.
Bugünkü çatışmayı evvelkilerden ayıran özelliği Cenk alanının Hartum olması . Bu da onlarca Yıl daha evvelki savaşların sonucunda Şahit olduğumuz kırsal göç ve insani felaketlere benzemeyen farklı bir insanı kriz yaratıyor.
Çatışmalar yüzünden kentin belirli bölgelerinde mahsur kalan siviller yardım konvoyları sayesinde Besin ve gereksinim unsurlarına kavuşabilir ancak bu kâfi değil. Elektrik, su, irtibat gereksinimleri var. Paraya muhtaçlıkları var. Merkez Bankası yakılıp, diğer bankalar da kapandığı için bir kısım insan telefonları üzerinden ödeme yaparken bir kısmının elinde hiç bir şey yok.
BM ve yabancı yardım kuruluşlarının çalışanları tahliye edildiği için Lokal direniş komiteleri muhtaçlıkları karşılamak üzere harekete geçti ve insanların inançlı tahliyesi ve yardım bahislerini organize etmeye çalışıyorlar.
Bir Fazla Sudanlı memleketler arası toplumun muhtaçlıkları olduğu bir vakitte onları yapayalnız bıraktıını düşünüyor ve Mahallî sivil örgütlenmelerin yardım çalışmalarının muhatabı olmasını istiyor. Her halukarda, savaşan tarafların açlığı bir silaha dönüştürmesine Mani olmak için yardım kuruluşlarının sivillerle direkt temasın yollarını bulması gerekiyor. Sudan’ın tırmanan İç savaşına kolay bir tahlil bulunması güç ve bir tahlil bulunmadan Evvel durumun daha berbatlaşması de beklenebilir.
Yorum Yok