Sığınmacıların Geri gönderilmesi sıkıntısı, 14 Mayıs’taki Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimleri öncesinde siyasetin Değerli mevzu başlıklarından birisi oldu. Bu bahis, 28 Mayıs’ta yapılacak Cumhurbaşkanlığı ikinci Zaman seçimlerinde de sıcaklığını koruyor.
14 Mayıs öncesinde seçimler öncesinde millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı ve CHP genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, iktidara gelmeleri halinde Suriyeli sığınmacıları en geç iki Yıl içerisinde, barış yoluyla ülkelerine “uğurlayacaklarını” söyledi.
ATA İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Sinan Oğan ise bu mevzuda daha Misli bir tavır sergiledi ve pek Fazla Defa Suriyelileri “gerekirse zorla göndereceklerini” Anlatım etti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Suriyeli sığınmacıların Geri gönderilmesiyle ilgili, “Ben şahsen bu türlü bir anlayışa taraftar değilim. Bu bir kere zulüm olur” dedi.
Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tipe kalmasıyla Bir arada Kılıçdaroğlu, bu mevzudaki tavrını daha Çok sertleştirdi ve seçimi kazanması halinde, bütün mültecileri ülkelerine göndereceğini söyledi.
Gönüllü gönderme
Erdoğan, 3 Mayıs 2022’de yaptığı açıklamada, 1 milyon Suriyelinin “gönüllü” olarak gönderilmeleri için yeni bir proje hazırlığı içerisinde olduklarını söylemişti. Türkiye, bu kapsamda İdlib’te 100 bin briket mesken yapmayı planlıyor. Azez, Cerablus, El Bab ve Tel Abyad’da da emsal projelerin yapılacağı biliniyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Mülteci Örgütü’ne (UNHCR) nazaran, Türkiye dünyada en Çok sayıda mülteciye mesken sahipliği yapan ülke.
CHP, GÜZEL Parti, Saadet Partisi ve Deva Partisi’nin de ortalarında olduğu partiler, iktidar olmaları halinde Şam idaresi ile sağlıklı alakalar kurarak, sığınmacıların ülkelerine inançlı bir halde döndürülebileceği görüşünde.
İYİ Parti genel Lideri Meral Akşener, “1 Eylül 2026’da bütün Suriyeli sığınmacıları memleketlerine kavuşturmuş olacağız” dedi. Plan, “Kararlı ve Planlı Geri Dönüşe Az Kaldı” sloganıyla duyuruldu.
Türkiye’de “en düşük sayılara dayalı optimist tahminle” 8 milyon sığınmacı ve kaçak göçmen bulunduğunu belirten Akşener, göçmen meselesinin sorumlusunun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olduğunu söyledi.
Zafer Partisi ise sığınmacıların Geri gönderilmesi ile ilgili daha keskin bir lisan kullanıyor. Partinin genel lideri Ümit Özdağ, üzerinde “Zafer Turizm” yazan bir otobüs görselini toplumsal medya hesabında paylaşarak sığınmacıların Geri gönderileceğini söyledi.
Özdağ, paylaşımında Geri gönderimlerin hukuka Müsait olarak, diplomatik mutabakatlarla ve karayolu ile yapılacağını aktardı ve seçmenlerden 2023 seçimleri için oy istedi.
‘Bir tahlil bulunsun lakin hukuk dışında bir tahlil bulunmasın’
BBC Türkçe’ye konuşan göç araştırmaları konusunda uzman Dr. Neva Övünç Öztürk‘e nazaran sığınmacılarla ilgili tartışmada süreç nihayet derece politize edildi.
Dr. Öztürk, hukukçuların hususla ilgili yorumlarının uyulması gereken kurallar olduğunu hatırlatarak “Mülteci hukukunun temellerini söylediğimiz için linç yiyor, hakaretlere uğruyorsam bu Fazla Kaygı verici bir şey” diyor.
İnsanların da tartışmalarla ilgili tasalarını anladıklarını belirten Dr. Öztürk şunları söylüyor:
“Bunun tahlili hukuku yok saymak değil. Her ne tahlil getirilecekse bunu hukukun çizmesi gerekir. Biz de bunu anlatmaya çalışıyoruz. Bir tahlil bulunsun ancak hukuk dışında bir tahlil bulunmasın. Bulunuyorsa da hukuk devleti denmesin.”
Peki Siyaset odağındaki bu tartışmada, istekli ya da zorla Geri dönüş için İç ve memleketler arası hukuk ne diyor?
Gönüllü Geri dönüş olabilir mi?
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Dr. Neva Övünç Öztürk, istekli bir Geri dönüşün elbette Muhtemel olabileceğini lakin 2011 yılından bu yana Türkiye’de yerleşik durumda olan Suriyelilerin kaçının ülkesine Geri döneceği konusunda bir sayı öngörmenin güç olduğunu söylüyor.
İstanbul Barosu Mülteci ve Göçmen Hakları Merkezi reis Yardımcısı Avukat Barış Birol ise “gönüllülük esasının” Değerli olduğunu vurguluyor.
2011’de İç savaşın çıkmasıyla Türkiye’ye gelen Suriye vatandaşları, halihazırda süreksiz muhafaza statüsü altında bulunuyor. Birol, insanların ülkelerinden gelmelerine Sebep olan şartlar değişmediği sürece, ülkelerine dönüşlerinin dayatılmasının hukuken Muhtemel olmayacağını söylüyor ve şunları ekliyor:
“Burada vurgulanması gereken kısım, Geri dönüşlerin sahiden istekli olup olmadığı, Öbür bir deyişle bireylerin istekli Geri dönüş ismi altında bir Mecbur dönüşe tabi tutulup tutulmadığının araştırılmasıdır.”
Dr. Öztürk de bu koşulların kalıcı ve istikrarlı bir halde değişmemesi durumunda, insanları Geri dönüşe teşvikin de güç olabileceği görüşünde.
Zorla Geri göndermek Muhtemel mü?
İçişleri Bakanlığı’na bağlı Göç Yönetimi’nin 1 Eylül itibariyle yayımladığı rapora nazaran, Türkiye’de süreksiz muhafaza statüsünde 3 milyon 654 bin 866 Suriyeli bulunuyor.
BM, nihayet yayımladığı Suriye raporunda ülkede muhakkak alanlarda Emniyet durumunun değişken olduğunu, sosyo-ekonomik şartların ise giderek kötüleştiğini belirtiyor.
Dr. Öztürk, Suriyeliler için zorla Hudut dışı etme kararı almak için, benzeri güvenilirlikte memleketler arası raporlarca Suriye’deki durumun büsbütün değişip inançlı hale geldiğinin belirtilmesi gerektiğini söylüyor.
Ancak BM raporunu hatırlatan Öztürk, bu şartlar altında Suriyelilerin zorla gönderilemeyeceğini lisana getiriyor. Öztürk’ün işaret ettiği şartlar da, memleketler arası mukaveleler, AİHM içtihatları ve Türkiye’nin İç hukuku dikkate alındığında “geri gönderme yasağı” olarak niteleniyor.
Avukat barış Birol, “Bu yasak uyarınca hiç kimse zulüm riski altında olduğu yere gönderilmeye zorlanamaz” diyor.
İki hukukçu da Laf konusu yasağın koruduğu hakların hukukta mutlak kabul edilen haklar olduğunu vurguluyor.
Bu kadar Önemli bir muhafaza sağlayan haklar hakkında karar alırken ince eleyip sık dokumak gerektiği görüşünü lisana getiren Dr. Öztürk, hukuksuz olacağını söylediği Geri gönderme kararının verilmesi halinde dahi, kararların toplu halde değil, her şahıs için Biricik tek verilmek zorunda olduğunu söylüyor.
Türkiye’de yabancıların kayıt olması süreci nasıl gerçekleşiyor?
Türkiye’ye yabancıların göçü ‘düzenli ve sistemsiz göç’ olmak üzere ikiye ayrılıyor.
“Düzenli göç” Temel olarak, Türkiye’ye istikbal kişinin pasaportuyla, kendi ülkesine uygulanan vize tarifesine Müsait vize almasıyla sağlanıyor. Vize verilenler belirtilen müddet kadar Türkiye’de kalabiliyor. Lakin çalışma ve oturma müsaadesine sahip olamıyor.
Türkiye’de vize yahut vize muafiyetinin tanıdığı müddetten ya da doksan günden Çok kalacak yabancıların, e-ikamet sistemi üzerinden, kurallarını taşıdığını düşündüğü ikamet müsaadesi cinsine müracaatta bulunmaları mecburî.
Türkiye ikamet müsaadelerini ise aile, öğrenci, uzun ve kısa devir, insani ikamet ve insan ticareti mağduru ikameti olarak altıya ayırıyor.
İnsani ikamet ve insan ticareti mağduru ikametleri de sistemsiz göçmenlerin yararlanabileceği hatta bu kategorilerin niteliği gereği çoğunlukla kağıtsız göçmenlerin yararlandığı statüler.
Bir de ikamet müsaadesine ek olarak, yabancı şahıs hiçbir ülke ile resmi bir bağı yoksa “vatansız” müsaadesi başvurusu yapılabiliyor.
Düzensiz göç ise Türkiye’ye hududu müsaadeleri olmaksızın aşarak yahut yasal yollarla gelip yasal çıkış mühletleri içerisinde ülkeden ayrılmayan şahısları kapsıyor. Kağıtsızlar da bu statüyle tanımlanıyor.
Öte yandan Türkiye’ye sistemli ya da sistemsiz biçimde gelmiş yabancılar, mülteci, süreksiz mülteci ve ikincil muhafaza ile birlikte, süreksiz müdafaa (yalnızca Suriye’den gelen şahıslar için) başvurusu yapabiliyor.
Geçici muhafaza statüsü kaldırılırsa ne olur?
Geçici Müdafaa Yönetmeliği’ne nazaran süreksiz müdafaa statüsü, Suriye’de meydana gelen olaylar sebebiyle muhafaza emeliyle Suriye’den kitlesel yahut kişisel olarak Türkiye sonlarına gelen ya da sonları geçen Suriye vatandaşları ile vatansızlar ve mültecilere tanınıyor.
İstanbul Barosu’ndan Avukat Barış Birol, bu Özel muhafaza çeşidinin idari bir karar sonucunda Laf konusu şahıslara verilmesi sebebiyle Tekrar idari bir kararla Geri alınabileceğini kaydediyor.
Ancak şunu da ekliyor:
“Bu basamakta, yalnızca süreksiz muhafaza rejiminin ortadan kalktığı gerekçesiyle bu müdafaadan yararlanan herkesin Mecbur bir biçimde Geri gönderilmesi Mümkün olmayacaktır.”
Türkiye’de süreksiz müdafaa statüsü altındaki şahıslar, milletlerarası müdafaaya başvuramıyor. Süreksiz müdafaa statüsünün kaldırılmasıyla birlikte, Suriye vatandaşlarının memleketler arası muhafazaya başvurabileceklerini hatırlatan Birol, “[Kişiler] durumunun ferdî olarak değerlendirilmesini isteyebilecektir” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Bu halde hukuken söylenecek olan, Suriye’ye dönüşü ırkı, dini, uyruğu, aşikâr bir toplumsal kümeye mensubiyeti ya da siyasi kanıları sebebiyle kendisine zulüm riski yaratacak bireyler ya da rastgele bir sebepten Dolayı vefat cezası, insanlık dışı muameleyi içeren bir ceza alma riski olan yahut ayrımsız şiddete maruz kalma riski altında bulunan bireylerin ülkelerine Geri gönderilmesi, Türkiye’nin taraf olduğu memleketler arası sözleşmelerce ve Ulusal mevzuatı uyarınca yasak olduğudur.”
Birol, ferdî müracaatların ise ülkenin durumunun göz önünde tutularak “titiz bir biçimde” kıymetlendirilmesi gerektiğini de kelamlarına ekliyor.
Düzensiz göçmenler için durum ne?
Uluslararası muhafaza müracaatları, başvuran herkesin ferdi olarak değerlendirildiği bir süreç. Fakat bireyler haklarında verilen Olumsuz kararlara da Ulusal ve milletlerarası boyutta itiraz edebiliyor.
Devletlerin, sonlarını yasal ya da Yasa dışı yollarla geçen şahısların milletlerarası müracaatlarını sürece almak zorunda olduğunu anımsatan Dr. Öztürk, “Mesela AB, dışsallaştırma siyasetine başvuruyor. Zira yetki alanına girsin istemiyor. Zira girdiği Vakit başvuruyu almak zorunda kalacak” diyor.
Dr. Öztürk, milletlerarası muhafaza başvurusu yapan şahısların haklarında sonuncu karar verilene kadar Hudut dışı edilmemesi gerektiğini lisana getiriyor.
Kişilerin lakin bu itiraz süreçlerinin tamamlanmasının akabinde ülkelerine Geri gönderilmelerinin Muhtemel olacağını belirten Birol da, şu örneği veriyor:
“Sık bahsi geçtiği üzere Afganistan’dan gelen ve milletlerarası muhafazaya başvurmuş olan birinin ülkesine Geri gönderilmesi, lakin Afganistan’daki yeni şartların kendisinin ırkı, dini, uyruğu, aşikâr bir toplumsal kümeye mensubiyeti ya da siyasi kanıları nedeniyle zulüm riski altında olmayacağının ya da rastgele bir sebepten dolayı mevt cezasına, insanlık dışı muameleye ya da ayrımsız şiddet ortamına maruz kalmayacağının gösterilmesiyle Mümkün olacaktır.”
Suriye’ye bayram ziyaretine giden sığınmacıların Türkiye’ye dönüşleri Muhtemel mü?
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Suriye’ye giden sığınmacıların Geri alınmayacağını söyledi.
Avukat Barış Birol, milletlerarası prensiplerin, bireylerin mültecilik ya da süreksiz müdafaa üzere tamamlayıcı muhafaza müracaatında bulunduğu ve bu müdafaa cinslerini elde ettiği hallerde korunduğu ülkeden çıkışına ya Fazla sonlu hallerde müsaade verdiğini ya da hiç müsaade vermediğini Anlatım ediyor.
Türkiye’de de durumun bu unsurla Enlem olduğunu kaydeden Birol, “uluslararası müdafaa başvurusu yapan şahısların Türkiye’den çıkışının, muhafaza müracaatından vazgeçmedikçe Mümkün olmadığını” söylüyor.
Birol, bu statüye sahip şahısların ise Öbür ülkelere epey istisnai hallerde Biricik seferlik gidip gelmeleri Muhtemel olduğunu hatırlatıyor.
Geçici müdafaa altındakiler için de tıpkı durumun geçerli olduğunu, bayramlarda da birtakım istisnalar sağlandığını söyleyen Birol, “Kişilerin kısa müddetliğine gidip gelme haklarını kullanmaları, ilgili bölgelerin onlar için büsbütün inançlı hale geldiği yorumunu yapmak için kâfi olmayacaktır” diyor:
“Kişilerin terk etmek zorunda kaldıkları bölgelere, korundukları ülkeye kısa mühlet içinde tekrar dönebilme haklarını Bâtın tutarak gidip gelmeleri ile istekli Geri dönüş birbirinden hayli farklı şeylerdir. Bireylerin bu bağlamda, istekli Geri dönüş iradelerini göstermeden kısa müddetliğine gidip dönebilecekleri itimadıyla gittikleri yerden dönememeleri Ulusal ve milletlerarası hukuka karşıtlık teşkil edecektir.”
Dr. Öztürk ise geçmiş yıllarda, sığınmacıların ülkelerine ziyaret etmesine verilen müsaadelerin, “gönüllü Geri dönüşü teşvik amacıyla” sağlandığı görüşünde. Fakat bunun topluma güzel bir halde anlatılamadığını da kelamlarına ekliyor.
Kişilerin menşe ülkesi, kişiyi kabul etmeme hakkına sahip midir?
Dr. Öztürk, “Hukukta vatandaşı kabul, teamül hukuku kuralıdır” diyor.
Ancak buna Karşın devletlerin, vatandaşlarını pratikte “vatandaşlıktan çıkarma” üzere nedenlerle kabul etmeyebileceğini belirten Dr. Öztürk, burada da Geri kabul mutabakatlarının Fazla Değerli olduğunu söylüyor ve bu ikili mutabakatların yapılması halinde menşe ülkenin zorlanabileceğini belirtiyor.
Yorum Yok