Merve Kara-Kaşka
BBC Türkçe
Yüksek Seçim Heyeti’nin (YSK) Mart ortasında yayımladığı propaganda periyodu asılları ve yayın prensipleri tartıyla TV yayıncılığına odaklanıyor. Uzmanlar ise seçim düzenlemelerinde “sosyal medya ve dijital pazarlamanın tesirinin gözardı edilmesinin” seçmenlerin manipülasyonu açısından telaş yarattığını söylüyor.
Facebook ve Instagram başta olmak üzere toplumsal ağlar, kullanıcılarını tartışmalı bir halde yakından izleyerek hayli ayrıntılı profiller oluşturabiliyor.
Bu dataların reklam hedeflemesi için kullanılmasına mikrohedefleme ismi veriliyor.
Reklam verenler ortasında siyasi partiler de bulunuyor.
Yani mikrohedefleme siyasi partiler için Değerli bir propaganda aracı.
“26 milyon liralık reklam harcaması yapıldı”
Türkiye’de siyasi mikrohedeflemeleri inceleyen izleme kuruluşu Gözlemevi’ne nazaran, Ağustos 2020’den bu yana Facebook ve Instagram’da siyasi ve toplumsal sorunlarla ilgili yaklaşık 26 milyon liralık reklam harcaması yapıldı.
Türkiye’de bu müddette siyasi ve toplumsal problemlerle ilgili 1 milyardan Çok reklam gösterimi yapıldığı iddia ediliyor.
AKP nihayet 30 günde yaklaşık 300 bin lira harcayarak bu platformlarda en Çok reklam yatırımı yapan İsim oldu.
Onu yaklaşık 154 bin lira harcayan Deva Partisi genel Lideri Ali Babacan izledi.
En Fazla harcama yapanlar ortasında üçüncü sırada 108 bin liralık harcamayla Deva partisi ve dördüncü sırada 102 bin liralık harcamayla MHP var.
Verilere nazaran CHP ya da millet İttifakı cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ismine Facebook ya da Instagram reklamları için nihayet 30 günde reklam harcaması yapmadı.
Gözlemevi’ne nazaran “ikna gücü, yapım ve reklam bütçesi olarak en kuvvetli ve etkili” dijital reklam kampanyaları AKP tarafından oluşturuldu.
Başka hiçbir siyasi parti, dijital reklamlarında seçime Özel hazırlanmış yüksek bütçeli görüntü yapımı kullanmadı.
Gözlemevi, bu sonuçları Facebook’un reklam kütüphanesi’nden derlediği datalara dayandırıyor.
Kuruluş, bu reklam harcamalarını seçim reklamları 2023 websitesinde yayımlıyor.
Kıyas için Facebook reklam kütüphanesi datalarına dayandırılan bir Öbür tahlile nazaran İngiltere’de hükümetler ve siyasi tertipler Meta’daki en Aka ikinci reklam veren pozisyonunda bulunuyor.
Kasım 2018 ve Nisan 2022 ortasında siyasi reklamlar için 15 milyon sterlin harcandı.
En Fazla harcamayı bu müddette 2,5 milyon sterlin reklam yatırımında bulunan İskoç hükümeti yaptı.
“Mikrohedefleme Fazla Çok ayrımcılığa ve kutuplaşmaya Sebep olabiliyor”
Siyasilerin bu harcamaları yapmaları yasal taraftan Sıkıntı teşkil etmiyor, lakin reklam içeriklerinin ne olduğu ve hedeflemelerin nasıl yapıldığı hususlarında soru işaretleri var.
BBC Türkçe’ye konuşan Gözlemevi kurucusu ve eski Google çalışanı Handan Uslu, Türkiye’de dijital reklam harcamalarının Hariç yerler ya da TV reklamlarına nazaran bütçe açısından “korkutucu” olmadığını söylüyor ve kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Ama sokakta ya da TV’de herkes reklam gördüğünü biliyor, bu reklamlar kamuoyunda tartışılıyor, reklamların içeriğini YSK kıymetlendiriyor ve en değerlisi mikrohedefleme yapılamıyor. Reklamlar muhtemelen bu kadar Fazla bireye ulaşamıyor.
“Mikrohedefleme Fazla Çok ayrımcılığa ve kutuplaşmaya Sebep olabiliyor.
“Reklamların gayesi miminum harcamayla azamî gösterime ulaşmak. Yani halihazırda göçmenlerle ilgili hassasiyetiniz varsa, bu bahiste daha kutuplaştırıcı reklamlar görmeniz daha mümkün hale geliyor.”
Handan Uslu içeriklerin Facebook tarafından gereğince denetlenmediğini savunuyor ve Bursa’da LGBT haklarını destekleyen bir aksiyona karşı Instagram’da “LGBT sapkınlığına” karşı reklam kampanyası düzenlendiğine Şahit olduklarını anlatıyor.
Reklamın on binlerce bireye gösterildikten sonra Instagram tarafından topluluk kurallarına ters olduğu için kaldırıldığını söyleyen Uslu, düşük bütçeli bir çalışmayla nefret söylemi yaymanın Mümkün olduğuna dikkat çekiyor.
Facebook reklam kütüphanesinde Türkiye’de Çehre binlerce kullanıcıya gösterildikten sonra topluluk standartlarına uymadığı için yayından kaldırılan siyasi reklamlar olduğunu görmek mümkün.
Handan Uslu, “Facebook şeffaf olduğunu söylese de kaldırılan reklamların neler olduğunu bilmiyoruz.” diyor.
Facebook’ta şahsî ya da kurumsal kimliğini doğrulayan herkes siyasi reklam verebiliyor.
Facebook kullanıcılarının oluşturduğu içerikleri Yapay zeka ve insanların ortak çalışmasıyla denetleniyor.
‘Seçim Kanunu’nda toplumsal medyanın ve dijital pazarlamanın tesiri gözardı edilmiş’
Türkiye’de seçimleri düzenleyen mevzuatın Kıymetli bir kısmını 1980’lerde hazırlanmış yasalar oluşturuyor. Bu yasalar çerçevesinde propaganda yayınlarıyla ilgili TV ve radyo yakından izleniyor.
Bilişim ve Şahsî Dataların Korunması Hukukçusu ümit Zorer, “Seçim Kanunu’nda toplumsal medya ve dijital pazarlamanın tesirinin gözardı edilmiş” olduğunu söylüyor ve platformların manipülasyona Aleni olduğu konusunda uyarıyor:
“Kişiler hakkında ne kadar bilgi sahibiyseniz, onları manipüle etme talihiniz da daha yüksektir. Avrupa’da liberal demokratik sistemlerin devamlılığı şahsî dataların korunmasına bağlıdır. Şahısların iradesi yanıltılırsa demokrasinin işlemeyeceği anlayışı hakimdir. Bizdeyse bu datalar manipülasyona açık.”
Türkiye’de şahsî bilgilerin kaydedilmesi 2004 yılında cürüm sayıldı ve 2010 yılında anayasanın 20. unsuruna bir fıkra eklenerek şahsî datalar, “özel hayatın saklılığı ve korunması hakkı” kapsamında anayasal teminat altına alındı.
Düzenlemelere nazaran ferdî datalar, lakin kanunda öngörülen hallerde yahut kişinin Aleni isteğiyle işlenebiliyor.
Ancak toplumsal ağlarda şahsî bilgilerin reklam için kullanılmasına yönelik Aleni isteğin oluşumu tartışmalı bir husus.
Facebook, kullanıcılarının Kullanıcı Mukavelesi’ni kabul ettiklerinde reklam almayı kabul ettiklerini savunuyor.
noyb: Mikrohedefleme demokrasiyi tehdit ediyor
Buna rağmen Avrupa’da zımnilik hakları alanında çalışan kampanya kümesi noyb, mikrohedeflemenin demokrasiyi tehdit ettiğini söylüyor.
Almanya’da siyasi partilerin kanunlara alışılmamış biçimde mikrohedefleme yaptığını tespit ettiğini söyleyen noyd, 21 Mart’ta Berlin Data Muhafaza Komitesi’ne kabahat duyurusunda bulundu.
Grup, açıklamasında, “Federal Meclis’te temsil edilen bütün partiler 2021 federal seçimlerinde Facebook’ta siyasi mikrohedeflemeye başvurdu” denildi.
Partilerin seçmenlerini nasıl “hedeflediğine” ait bilgilerin Facebook tarafından gizli tutulduğuna dikkat çeken küme, yalnızca partilerin değil, Facebook’un da kullanıcıların siyasi görüşlerini tahlil ederek kanunları çiğnediğini belirtti.
Avrupa Birliği’nin genel Bilgi Muhafaza Yönetmeliği (GDPR), siyasi görüşlerle ilgili bilgileri, “özel kategorideki veriler” olarak sınıflandırıyor.
noyb, siyasi partilerin ya da Facebook’un bu dataları işlemek için kullanıcıların isteğini almadığını savunuyor.
Siyasi partilerin vatandaşlara SMS ve e-posta göndermemesi gerek
Türkiye’deki yasal düzenlemelere nazaran gerçek bireylerle irtibatı kurulabilen her türlü data “kişisel veri” olarak tanımlanıyor. Bunlar işleyen bütün kurumlar “veri sorumlusu” sayılıyor.
Kişisel Dataları Muhafaza Kurumu (KVKK) geçen haftalarda yaptığı açıklamayla siyasi partilerin de “veri sorumlusu” olduğunu hatırlattı.
Buna nazaran siyasi partiler propaganda maksadıyla yalnızca üyelerine sesli, imajlı yahut yazılı iletiler gönderebiliyor.
KVKK Müstakil adayların “vatandaşların şahsî bilgilerini bu emelle işlememeleri gerektiğini” belirtiyor.
55/B unsurunun ikinci fırkasında, “Vatandaşların, elektronik posta adreslerine gönderilecek bildirilerle, taşınabilir yahut sabit telefonlarına sesli, imajlı yahut yazılı ileti göndermek suretiyle propaganda yapılamaz. Lakin, siyasi partilerin kendi üyelerine gönderdiği sesli, imajlı yahut yazılı bildiriler her Vakit serbesttir” deniliyor.
Neler yapılabilir?
Türkiye’de 6112 sayılı Kanun’un, “Basın, irtibat araçları ve internette propaganda” başlıklı 55/B hususunda seçim yayınlarının “tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk prensiplerine Müsait olması şarttır” sözleri yer alıyor.
Avukat Zorer bu zorunluluğun toplumsal ağlarda manipülasyon gayeli “sahte haber” yayılmasına karşı bir sınırlama sayılabileceğini belirtiyor.
Zorer, buna rağmen toplumsal ağlarda bu içeriklerin tespitinin güç olduğunu belirtiyor.
Ona nazaran bu sıkıntıyla gayret lakin “yargı, Bilgi Teknoloji Kurumu (BTK) ve KVKK’nın tarafsızlığı ve bağımsızlığı ile” Muhtemel olabilir.
Gözlemevi, Facebook’un Twitter üzere siyasi mikrohedeflemeyi yasaklaması gerektiğini savunuyor.
Bunun yanında siyasi partilerin bütün teşkilatlarında reklam standartları getirilmesinin Gerekli olduğu belirtiliyor.
Yorum Yok