Türk Tabipleri Birliği (TTB) Lideri Dr. Şebnem Korur Fincancı, tahliyesinin akabinde Evrensel’e yazdığı yazıda Bakırköy Cezaevi’nde Türkçe bilmediği için avukat hakkından yararlanamayan, bu nedenle infaz müddeti tamamlansa dahi cezaevinde kalmaya devam edenler olduğunu Anlatım etti.
BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, Türkiye’de yasalar yeterince yabancıların da vatandaşlar kadar isimli yardım hakkına sahip olduğunu lakin pratikte farklı uygulamalar görülebildiğini belirtiyor. Sorunların başında Çeviri geliyor.
Türkiye’de Anayasa’nın 36. hususu mucibince “Herkes, yasal Vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı yahut davalı olarak sav ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip” ve yabancı ya da Türkiye vatandaşı herkesin bir müdafi tarafından savunulma hakkı maddelerle korunuyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Türkiye Barolar Birliği (TBB) reis Yardımcısı Av. Gürkan Altun, Türkiye’de beş Yıl ve üzeri mahkumiyetle sonuçlanacak bir kabahat Laf konusu ise, yabancı ya da Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ayrımı olmaksızın, herkese Mecbur olarak barodan müdafi yönlendirmesi yapıldığını vurguluyor.
Ancak Mülteci Hakları Merkezi’nin (MHM) 2019’un Ocak ayında yayımlanan “Türkiye’de Sığınmacı ve Göçmenlerin İsimli Yardıma Erişimi: Tespitler ve Öneriler” raporunda, güzelleştirme için Çeşitli adımların artmasıyla birlikte, sığınmacı ve göçmenlerin isimli yardım çerçevesinde sağlanan hizmetlere erişiminin şimdi “arzu edilen seviyede olmadığı” belirtiliyor.
TBB Yönetim heyeti üyesi Av. Ali Bayram da, “Özellikle Kürtlerin ya da yabancıların, süreksiz olarak müdafaa altında ya da süreksiz olarak Türkiye’ye yerleşmiş şahısların, kâfi derecede Türkçe bilmediği için meramını anlatamayan, ekonomik şartları da Müsait olmadığı halde rastgele bir isimli yardımdan yararlanamayan, avukat tutamayan, müdafisi olmadığı için de kendisini gereğince savunamayan ya da savunma argümanlarından yoksun kalan beşerler, Türkiye’de kronik bir problem” dedi.
Bu sorunun soruşturma kademesinde, kişinin gözaltına alındığı Lahza itibariyle başladığını ve yargılama müddetinin sonuna kadar devam ettiğini ekledi.
‘Avukatsız ve tercümansız biçimde tabirleri alınıyor’
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 147. unsuruna nazaran, kuşkulu yahut sanığın sözü alındığı sırada şahsa minimum hakları hatırlatılırken müdafi seçme hakkının bulunduğu ve Anlatım yahut sorguda Amade bulunabileceği bildirilmek zorunda.
Fakat Av. Bayram uygulamada durumun farklı olduğunu belirtiyor:
“Şahıs yakalandığında ya da gözaltına alındığı anda şimdi sorgusu yapılmadan, sözü alınmadan taban haklarının hatırlatılması lazım. Kendisini Anlatım edebileceği bir lisanda, lehine olan kanıtları bildirme, toplatma ya da meramını anlatabilecek minimum tercümanlık şartlarından istifade edebilmesi gerekiyor.
“Fakat kolluk kuvvetlerinin Türkiye’de ortaya koyduğu bir pratik var. Bu insanların avukatsız bir halde tabirlerine başvuruluyor. Buna Bazen yerde ‘mülakat’, Bazen yerde ‘ön ifade’ deniliyor. İstenilen sorular soruluyor. Bu soruların yanıtları bir formda sanıktan alınıyor. Bu suretle de suçlamaların teyidi mahiyetinde tahminen de sanığın iradesinin sakat olduğu bir ortamda elde edilen kanıtlarla, bilgilerle örülü olan ‘ifade metni’ düzenleniyor.
“Bu kademeden sonra beş Yıl ve üzerinde ceza gerektiren bir suçlamayla karşı karşıyaysa, şahsın sözünün alınması ve bu konuda avukat görevlendirmesi yapması gerektiğine dair baroyla bağlantıya geçiliyor.”
Bu durumda avukata sadece meşrulaştırıcı bir misyon düştüğünü belirten Bayram, bu beyanların; şahıs kendini savunma imkanına sahip değilken ve kendi lisanında mütercim tercüman olmaksızın, tahminen bir formda iradesi baskılanarak ya da zorlanarak alındığı için “hukuka aykırı” olduğunu vurguluyor.
Bayram, bu “ön metin” denilen uygulamanın “pratikte herkes tarafından bilindiğini lakin eşitlik Bakanlığı’na ya da rastgele bir savcılığa sorulduğunda kurumsal olarak reddedildiğini” belirtiyor. Kendisinin bu durumu Yargıtay üyelerinin, Yargıç ve savcıların bulunduğu toplantılarda lisana getirdiğini, onların da durumdan haberdar olduğunu ekliyor: “Ancak yazılı olarak bunu reddedeceklerdir”.
BBC Türkçe’nin ulaştığı eşitlik Bakanlığı, bu mevzuda yönelttiğimiz sorulara yanıt vermedi.
“Biz çağırıldığımızda kimi polis memurunun tercüman olarak kullanılmasıyla çoktan soruların sorulduğunu görüyoruz” diyen Bayram, bu ‘bilgi alma tutanağı’nın savcılığın önüne konulduğunu ve savcının da bunun üzerinden sorularını şekillendirdiğini vurguluyor: “Çok Aleni bir yönlendirme var.”
Baro telekonferansla Çeviri yardımı sağlıyor
Yargılama etabında şahıs tercüman talep edebiliyor lakin baroların Çeviri ofislerinde her lisanda ehil tercüman bulundurulamıyor. Av. Gürkan Altun, TBB’nin mütercim Çeviri ofisi olduğunu, buradan telekonferans prosedürü ile Çeviri yardımı sağlandığını ve şahsa sürecin anlatıldığını belirtiyor:
“Her baronun isimli yardım ünitesinde her lisanı konuşan tercüman yok. İsimli yardım bütçeleri kısıtlı ve sonlu. Birçok vilayette, Özellikle Ankara, İstanbul ve İzmir üzere, baro görevlendirmeyi yapıyor, avukatı atıyor Lakin meslektaşımız vekalet fiyatını bir, bir buçuk Yıl sonra alabiliyor, baronun yaptığı sıralama gereği.”
Altun, cezası katılaşmış bireylerin, yani mahkumların savcılık tarafından cezaevine teslimi sonrasında en geç bir hafta içinde hazırlanan müddetname çerçevesinde, cezaevinden ne Vakit ayrılacağının muhakkak olduğunu belirtiyor.
Ancak cezası katılaşmamış, tutuklu olan bireylerin mahkeme kararıyla aylarca Tedbir maksatlı cezaevinde kalabildiğini ekliyor.
‘Ceza beş yılın altında ise avukatsız yargılanıp karar giyebilir’
Beş yılın altında mahkumiyetle sonuçlanacak bir kabahatin Laf konusu olması durumunda fiyatsız müdafi atanmasının Mümkün olmadığını belirten Altun, Tekrar de gözaltına alınan her şahsın CMK 147. husus yeterince taban hakları olduğunu söylüyor.
Bu durumda avukat bulundurma, susma, yakınıyla irtibat kurma üzere taban hakların usulen hatırlatıldığını belirten Bayram, kişinin avukatsız bir halde yargılanıp çarçabuk karar giyebileceğini ekliyor:
“Müdafi yardımından yararlanmak istiyorsa bunu ilgili kolluk ünitesine, savcılığa ya da mahkemeye şahsın şahsen talep etmesi lazım yazılı olarak. Ya da bu hak hatırlatıldığında ‘ben avukat hizmetinden yararlanmak istiyorum’ demesi lazım. Bu durumda barodan avukat isteniyor. Ama ceza alması halinde isimli hizmet aldığı için yargılama masraflarından kendi Mesul oluyor.”
Kişi avukat fiyatını karşılayamayacak maddi durumda ise, maddi durum tespiti için ilgili kurumlardan doküman sunulması gerekiyor. Altun’un aktardığına nazaran, lisan sorunu bu hususta Sorun olabilse de baroya ulaşan şahsa istenen dokümanlar TBB Çeviri ofisinden telekonferans prosedürüyle anlatılıyor.
‘Geri gönderme merkezlerinde şahsî olarak avukata erişim engellenebiliyor’
Öte yandan MHM raporuna nazaran, şahıs Şayet idari nezaret yani Geri gönderme merkezinde ise isimli yardım ofislerine erişim konusunda meseleler yaşanıyor.
Bu durumlarda pratikte avukata erişimin şahsî olarak engellenmeye çalışıldığını belirten Altun, yürütmeyi temsil eden Geri gönderme merkezlerinin genel siyaset olarak kişinin Türkiye’de kalmasını istemediğini belirtiyor:
“Ancak kişinin bir yakını vasıtasıyla da olsa baroya ulaşması durumunda, atanan avukat, kişinin Hudut dışı edilmesi Ömür bütünlüğüyle ilgili Önemli tehlike oluşturuyorsa, Türkiye’de kalması Mecbur ve gerekliyse, yasalar da bu hakkı veriyorsa, onu sonuna kadar kullanıyorlar. Bu nedenle de pek sevilmiyorlar ve birtakım yerlerde avukata erişim şahsî hareketlerle engelleniyor olabilir. Lakin bize ulaşırlarsa barolar harekete geçiyor”.
TBB, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’yle (UNHCR) ile isimli yardım, türel dayanak ve Çeviri dayanağı için ortak bir proje yürütüyor. 2018’den bu yana devam eden proje ödenek yetersizliği nedeniyle 2022’de bitse de, birkaç hafta Evvel yeni bir protokol imzalandı ve projeye iç olan baro sayısı 36’ya çıkarıldı.
Yorum Yok